خطر انقراض یک گونه از وابستگان وحشی گلابی در ایران و نیاز به اقدام فوری حفاظتی

نوع مقاله : معرفی گونه‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استادیار پژوهش، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران.

2 استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری سیستماتیک گیاهی،گروه علوم و زیست‌فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22092/irn.2022.359071.1470

چکیده

بین حفاظت از تنوع زیستی و امنیت غذایی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد، درواقع، آنها دو روی یک سکه هستند. امروزه حفاظت و استفاده پایدار از بوم‌نظام‌ها به‌عنوان یک اولویت بسیار مهم در دستور کار اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار گرفته است. گونه‌های خویشاوند وحشی محصولات کشاورزی با شرایط اقلیمی و خاکی استرس‌زا سازش پیدا کرده‌اند و نقش بسیار ویژه‌ای را در بهبود عملکرد و سازگاری محصولات کشاورزی در اقلیم‌های مختلف ایفا می‌کنند. گونه‌های جنس گلابی تنوع چشمگیری در میان خویشاوندان وحشی محصولات کشاورزی ایران دارند. جایگاه حفاظتی  Pyrus farsistanicaبا استفاده از شاخص‌هایB ، C و D (به‌ترتیب محدوده جغرافیایی، اندازه جمعیت‌های کوچک و جمعیت‌های محصورشده یا خیلی کوچک) شیوه‌نامه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ارزیابی شد. بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد، این ‌گونه در »بحران انقراض (CR) « قرار دارد. با توجه به شرایط بسیار وخیم و اهمیت این گیاه، به‌شدت تأکید می‌شود، اقدامی فوری برای تکثیر این گونه با هدف حفاظت خارج از رویشگاه در باغ‌های گیاه‌شناسی انجام شود. علاوه‌بر‌این، لازم است طی یک برنامه آموزشی آگاهی افراد محلی پیرامون ارزش وجود چنین درختانی افزایش یابد تا این درختان به‌صورت »حفاظت درون رویشگاه« و در غالب یک »ذخیره‌گاه طبیعی« حفظ شوند. در این میان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور باید نقش فعالی را در قرق رویشگاه این گونه ایفا و هم‌زمان جوامع محلی را به کاشت بذور و پرورش پایه‌های بذری در منازل روستایی تشویق کند. همچنین، نگهداری بذر در بانک ژن منابع طبیعی کشور به‌طور جدی توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Extinction risk of one pear wild relative in Iran and requirement for urgent conservation action

نویسندگان [English]

  • Amin Zeraatkar 1
  • Ziba Jamzad 2
  • Adel Jalili 2
  • Farzaneh Khajoei Nasab 3
1 Assistant Prof., Research Division of Natural Resources, Chaharmahal and Bakhtiari Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Shahrekord, Iran
2 Prof., Research Institute of forest and rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization, (AREEO), Tehran, Iran.
3 Department of Plant Sciences and Biotechnology, Faculty of Life Sciences and Biotechnology, Shahid Beheshti University, PO Box 1983963113, Tehran, Iran
چکیده [English]

There is a close relationship between biodiversity conservation and food security, and they are two sides of the same coin. Conservation and sustainable use of ecosystems has become a top priority for the International Union for Conservation of Nature (IUCN). Crop wild relatives (CWRs) have adapted to harsh soil and climate conditions and play a unique role in improving crop yields and adapting to different climates. The species of the genus Pyrus have considerable diversity among crop wild relatives of Iran. The conservation status of Pyrus farsistanica is discussed based on criteria B, C, and D (geographic range, small population size, very small or restricted population, respectively) of the IUCN Red List. The exact studies show this species is Critically Endangered (CR). Given the importance of this species and its severe decline, it is essential to take immediate action to propagate this species in botanical gardens and seed banks for long-term preservation. In addition, an education program is needed to educate the public about the importance of the value of this species. Moreover, the conservation of this valuable species as a “nature reserve" is necessary. The Natural Resources and Watershed Management Organization should play an effective role in protecting the habitat, and encourage rural people to grow and propagate seedlings in gardens and yards. Seed storage in the Natural Resources Gene Bank of Iran is strongly recommended.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Endemic species
  • food security
  • conservation
  • stable income
  • Khormul
خاتم‌ساز، م.، 1371. فلور ایران، شماره 6: تیره گل‌سرخ (Rosaceae). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، 354 صفحه.
حمزه‌پور، م.، ثاقب‌طالبی، خ.، بردبار، ک.، جوکار، ل.، پاک‌پرور و م.، عباسی، ع.، 1389. عوامل محیطی مؤثر بر گسترش گلابی وحشی (Pyrus glabra Boiss.)  در منطقه سپیدان استان فارس. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 18(4): 519-499.
زراعتکار، ا.، جم‌زاد، ز.، جلیلی، ع. و خواجوئی‌نسب، ف.،1401. جایگاه حفاظتی گونه‌های انحصاری جنوب غرب ایران از جنس Dionysia طبیعت ایران، 7(2): 155-143.