روند زوال بلوط در رویشگاه‌‌های جنگلی زاگرس

نوع مقاله : دیدگاه‌ها

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

2 دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران

4 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

5 استادیار پژوهش،‌ بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع،‌ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان،‌ سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی،‌ ایران

6 کارشناس ارشد پژوهش- بخش تحقیقات منابع طبیعی مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه ایران

7 استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

8 استادیار پژوهش،‌ بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد،‌سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی

9 کارشناس پژوهش،‌بخش تحقیقات منابع طبیعی،‌مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی، تهران،‌ایران

10 استادیار پژوهش،‌بخش تحقیقات منابع طبیعی،‌ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس،‌سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی، تهران،‌ایران

11 کارشناس پژوهش،‌ بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان،‌سازمان تحقیقات،‌اموزش و ترویج کشاورزی،‌تهران، ایران

12 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

13 استادیار پژوهش،‌موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات،‌آموزش و ترویج کشاورزی

14 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

15 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

10.22092/irn.2022.127987

چکیده

زوال بلوط، برای اولین بار در سال 1739 در آلمان و پس از آن در سال 1877 در کشور مجارستان گزارش شد. در ادامه، گزارشی از این پدیده به‌‌طور مکرر اعلام نشد تا اینکه در اواخر قرن بیستم، دوباره گزارش‌‌هایی درخصوص وقوع این پدیده اعلام شد. به‌‌نظر می‌‌رسد، «زوال بلوط/Oak decline» یک پدیده جهانی است، به‌‌طوری‌که علاوه‌بر مناطق مختلف اروپا، از آمریکا و ژاپن نیز گزارش شده است. پدیده زوال بلوط به‌‌طور گسترده به‌‌عنوان یک پدیده پیچیده ناشی از عوامل مختلف شناخته‌شده است که به‌‌طور آهسته در سال‌‌های متمادی اتفاق می‌‌افتد و ممکن است منجر به مرگ در خت نیز بشود (Gentilesca et al., 2017).
در ایران و در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90، از استان‌‌های مختلف زاگرس نظیر ایلام، فارس، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و حتی خوزستان گزارش‌‌هایی مبنی بر زوال گونه‌‌های جنگلی ازجمله بلوط ارائه شد. بر همین اساس، بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده توسط مراکز علمی و پژوهشی، بر علل زوال بلوط متمرکز شد. از دلایل مهم اعلام‌شده می‌‌توان به فشار بیش از حد بر عرصه‌‌های جنگلی، ریزگردها (جهانبازی گوجانی و همکاران.، 1397)، تغییر اقلیم و خشک‌سالی (عطارد و همکاران.، 1394)، آفات و بیماری‌‌ها (کرمیان و میرزایی، 1399)، کاهش مواد مغذی در خاک و کمبود جذب مواد غذایی در درختان (جهانبازی گوجانی و همکاران، 1399)، جهت جغرافیایی و موقعیت زمین (گودرزی و همکاران.، 1395) و عمق کم خاک و شیب زیاد زمین (مهدوی و همکاران.، 1394) اشاره کرد. در این ارتباط، گزارش شد، زوال در اثر در معرض قرار گرفتن درختان تحت شرایط خاص طولانی نظیر رقابت زیاد، قرارگیری روی خاک‌‌های کم‌عمق و صخره‌‌ای و بالای یال، استقرار در مناطق با شیب زیاد، عوامل تشدیدکننده اقلیمی در طولانی‌مدت و عوامل ثانویه نظیر حشرات و بیماری‌‌ها، اتفاق می‌‌‌افتد (Manion, 1991). با‌این‌حال، یافته‌‌های اخیر نشان می‌‌دهد، تنش خشک‌سالی طولانی‌مدت و حاد بیشتر به‌‌عنوان عامل اصلی زوال بلوط اعلام شده است، این وضعیت معمولاً به شرایط و سنگ مادری خاک که ریشه در آن مهار شده است، دسترسی به منابع آب زیرزمینی (Costa et al., 2010)، افق سطحی خاک با حاصلخیزی کم که منجر به کاهش تغذیه درختان می‌‌شود (Demchik & Sharpe, 2000) یا ظرفیت پایین آب محبوس‌شده در خاک (Allen et al., 2010) بستگی دارد.

عنوان مقاله [English]

Oak decline trend in the forest habitats of Zagros

نویسندگان [English]

  • Hasan Jahanbazi 1
  • Mehdi Pourhashemi 2
  • Yaghoub Iranmanesh 3
  • Maesomeh Khanhasani 4
  • Maziar Heidari 5
  • Habibollah Rahimi 6
  • Mehrdad Zarafshar 7
  • Yusef Asgari 8
  • Reza Karamian 9
  • Mohammad Reza Negahdar Saber 10
  • Dariush Mehdifar 11
  • Jalal Henare Khaliani 12
  • Farahnaz Rasahidi 13
  • Ahmad Hosseini 14
  • Mohammad Tahmasbi 15
2 Associate Prof, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3 Associate Prof., Research Division of Natural Resources, Chaharmahal and Bakhtiari Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, (AREEO), Shahrekord, Iran
4 Assistant Professor, Forest and Rangeland Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran
6 Research Expert, - Forest and Rangeland Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center,
7 Assistant Prof., Forests and Rangelands Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Iran
چکیده [English]

-

مراجع

پورهاشمی، م.، جهانبازی گوجانی، ح.، حسین‌زاده، ج.، بردبار، س.ک.، ایران‌منش، ی. و خداکرمی، ی.، 1396. پیشینه زوال جنگل‌های بلوط زاگرس. طبیعت ایران، 2(1): 30-37.
جهانبازی گوجانی، ح.، ایرانمنش، ی.، طالبی، م.، شیرمردی، ح.، محنت کش، ع.، پورهاشمی، م. و حبیبی، م.، 1397. سنجش عناصر سنگین در برگ درختان سالم و خشکیده بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در منطقۀ جنگلی هلن استان چهارمحال و بختیاری. جنگل و فراورده‌های چوب، 71(1): 71-87.
جهانبازی گوجانی، ح.، ایرانمنش، ی.، طالبی، م.، شیرمردی، ح.، محنت کش، ع.، پورهاشمی، م. و حبیبی، م.، 1399. تأثیر عامل‌های فیزیوگرافی بر جذب عناصر غذایی ضروری برگ در جنگل‌‌های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl) دچار زوال بلوط (مطالعه موردی، منطقه هلن، استان چهارمحال و بختیاری). پژوهش‌های گیاهی (زیست‌شناسی ایران)، 33(3): 734-748.
جهانبازی گوجانی، ح. و ایرانمنش، ی.، 1400. پهنه‌بندی زوال درختان و درختچه‌های جنگلی و پایش روند خشکیدگی در جنگل‌های استان چهارمحال و بختیاری. گزارش علمی تهیه‌شده توسط مرکز تحقیقات و آموزش استان به سفارش اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری، 70 صفحه.
عطارد، پ.، صادقی، س م.، طاهری سرتشنیزی، ف.، ساروئی، س.، عباسیان، پ.، مسیح پور، م.، کردرستمی، ف. و دریکومدی، آ.، 1394. اثرگذاری عوامل اقلیمی و تبخیر تعرق بر زوال جنگل‌‌های زاگرس مرکزی در استان لرستان. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 13(2): 97-112.
کرمیان، م. و میرزایی، ج.، 1399. مهم‌ترین عوامل مؤثر بر خشکیدگی بلوط ایرانی (Quercus brantii) در استان ایلام. بوم‌شناسی جنگل‌های ایران، 15: 93-103.
گودرزی، ن.، زرگران، م.، بانج شفیعی، ع. و توکلی، م.، 1395. تأثیر جهت‌های جغرافیایی و موقعیت مکانی بر پراکنش زوال بلوط در جنگل‌های منطقه شورآب استان لرستان. پژوهش و توسعه جنگل، 2(3): 273-287.
مهدوی، ع.، میرزایی زاده، و.، نیک نژاد، م. و کرمی، ا.،1394. بررسی و پیش‌بینی زوال درختان بلوط با استفاده از ندل رگرسیون لجستیک (مطالعه موردی، جنگلهای بیوره ملکشاهی ایلام). تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 13(1): 20-33.
میرابولفتحی، م.، 1392. شیوع بیماری زغالی بلوط و آزاد در جنگل‌های زاگرس و البرز. بیماری‌های گیاهی، 49(2): 257-263.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار