خانواده گل سرخ (Rosaceae) در ایران، اهمیت آرایه‌شناختی، اکوسیستمی و اقتصادی آن

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

2 استاد، هرباریوم مرکزی دانشکده علوم، دانشکده زیست شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 03 استادیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

خانواده گل سرخ در ایران، 25 جنس (با در نظر گرفتن مفهوم وسیع آرایه‌شناختی جنس Prunus sensu lato و محدود جنس Potentilla sensu stricto) و 290 گونه و واحد تحت گونه‌ای دارد که از بین آنها، 85 آرایه انحصاری است. مهم‌ترین جنس‌های ایران ازنظر تعداد گونه‌های انحصاری به‌ترتیب شامل Alchemilla، Prunus، Potentilla، Pyrus، Crataegus، Cotoneaster، Sorbus، Drymocalis، Rubus و Geum هستند. بیشتر اعضای این خانواده، در پوشش‌های گیاهی نواحی رویشی ایرانی– تورانی، جنگل‌های البرز و زاگرس و خلنگ‌زارهای نواحی گذار حضور دارند و از این نظر در پوشش‌های گیاهی ایران، از اهمیت بسزایی برخوردارند. از جنس‌های رایج در این نواحی می‌توان به گلابی، آلبالو، زالزالک، بادام، سیب، شیرخشت و نسترن اشاره کرد. پراکنش جغرافیایی این خانواده شامل تمام نواحی ایران در ارتفاعات و فلات مرکزی به‌جز نوار ساحلی جنوب ایران است. گیاهان این خانواده علاوه‌بر داشتن نقش ارزشمند در پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی ایران، به‌دلیل داشتن میوه خوراکی ازنظر اقتصادی نیز از خانواده‌های بسیار مهم در جوامع انسانی محسوب می‌شوند. ازنظر دارویی نیز تعدادی از آنها چون بادام، شیرخشت و زالزالک در تهیه داروهای مختلف کاربرد دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rosaceae family in Iran, its taxonomic, ecosystem and economic importance

نویسندگان [English]

  • Behnam Hamzehee 1
  • Farideh Attar 2
  • Asghar Zamani 3
1 Associate Professor, Department of Botany, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), P. O. Box 13185-116, Tehran, Iran.
2 Central Herbarium of Tehran University, Center of Excellence in Phylogeny of Living Organisms and Department of Plant Science, School of Biology, College of Science, University of Tehran, PO Box 14155-6455, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Biology, Faculty of Science, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

Rosaceae family consists of 25 genera and 290 taxa in Iran. Among them, 85 taxa are endemic to Iran. The most important endemic genera of Iran in terms of the species number include AlchemillaPrunusPotentillaPyrusCrataegusCotoneasterSorbusDrymocalisRubus, and Geum, respectively. This family has unique importance with the predominance of its members in the vegetation of the Irano-Turanian region, Alborz and Zagros forests, and scrublands of transition areas. Some genera in these areas include PyrusCrataegusPrunusMalusCotoneaster, and Rosa. The geographical distribution of this family is in all parts of Iran in the central plateau highlands except the coastal strip of southern Iran. In addition to their valuable role in vegetation, Rosaceae members are also economically important in human societies due to having edible fruits. Medically, a number of them, such as PrunusCotoneaster, and Crataegus, are used in various drugs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rosaceae
  • Iran
  • Endemic
  • Vegetation
  • Economical importance
حبیبی، م.، 1400. بررسی بیوسیستماتیکی زیرسرده آلبالو (Prunus L. Subgenus Cerasus Pers.) از تیره گلسرخیان (Rosaceae) با تکیه بر شواهد ریخت‌شناسی، ریزساختاری و مولکولی، رساله دکتری، دانشگاه تهران، 250 صفحه.
حمزه، ب.، 1392. بررسی تاگزونومیکی جنس زالزالک .Crataegus L‎ از خانواده گل سرخ (Rosaceae‎) در ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران، 351 صفحه.
خاتم‌ساز، م.، 1371. فلور ایران، شماره 6، تیره گل سرخ (Rosaceae). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، 354 صفحه.
راعی‌نیاکی، ن.، 1398. مطالعات بیوسیستماتیکی روی جنس شیرخشت (Cotoneaster Medik.) در ایران با تکیه بر داده‌های ریزریخت‌شناسی، بیوشیمیایی و مولکولی. رساله دکتری، دانشگاه تهران، 183 صفحه.
زمانی، ا.، 1395. مطالعه بیوسیستماتیکی جنس گلابی (Pyrus) از گلسرخیان (Rosaceae) در ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران، 245 صفحه.
فقیر، م.، 1389. بررسی بیوسیستماتیکی جنس Potentilla L. (Rosaceae) در ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران، 337 صفحه.
وفادار، م.، 1388. مطالعه بیوسیستماتیکی جنس .Amygdalus L‎ از تیره Rosaceae‎ در ایران. رساله دکتری، دانشگاه تهران، 241 صفحه.