نعنائیان منبعی با ارزش از گیاهان دارویی و زینتی در فلور ایران

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسنده

استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

نعنائیان با داشتن 46 جنس و 410 گونه یکی از مهم‌ترین خانواده‌های گیاهی در فلور ایران هستند، که از این تعداد 165 گونه انحصاری ایران است. از گیاهان این خانواده در ایران 5 زیر‌خانواده وجود دارد که مهم‌ترین آنها از‌نظر فراوانی زیر‌خانواده Nepetoideae است که با 27 جنس و 243 گونه حضور دارد. مروری بر الگوی پراکندگی جغرافیایی گونه‌های انحصاری خانواده نعنا نشان می‌دهد که استان چهارمحال و بختیاری با43 گونه بیشترین گونه‌های انحصاری و استان بوشهر با 2 گونه کمترین گونه‌های انحصاری را در خود جای داده است. از‌نظر پراکندگی جغرافیایی، نعنائیان تقریباً در تمام ایران پراکنده‌اند ولی حضور آنها به سمت مرکز، شرق، جنوب و جنوب شرق کاهش می‌یابد. نعنائیان به‌عنوان گیاهان دارویی و معطر دارای ترکیب‌های مهمی مانند ترپنوییدها، فلاونویید و سایر ترکیب‌های فنلی، اسیدهای چرب و ترکیب‌های استروییدی و ایریدوییدهای گلیکوزیدی هستند. یکی از کاربردهای آنها در باغبانی و طراحی فضای سبز است که به‌عنوان گیاهان پوششی و گل‌های یک‌ساله، یا چند‌ساله، یا درختچه‌های زینتی کاشته می‌شوند. نعنائیان ایران مانند سایر گیاهان به‌دلیل دخالت‌های انسان و تغییرات و رخدادهای طبیعی مورد تهدید هستند، اما خواص دارویی‌ آنها، این موضوع را تشدید کرده و رویشگاه‌های طبیعی آنها را تحت فشار مضاعف قرار داده است. بررسی پراکندگی جغرافیایی گونه‌ها نشان می‌دهد که 68 گونه از نعنائیان ایران تنها در یک رویشگاه حضور دارند، این گونه‌ها درصورت بروز مشکل در رویشگاه طبیعی‌شان به‌شدت مورد تهدید قرار می‌گیرند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lamiaceae, a valuable source of medicinal and ornamental plants in the flora of Iran

نویسنده [English]

  • Ziba Jamzad
Prof., Research Institute of Forests and Rangeland, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

The Lamiaceae is one of the most important plant families in the flora of Iran, consisting of 46 genera and 410 species of which 165 are endemics. The family includes five subfamilies in Iran; the most important one from the point of species number is Nepetoideae with 27 genera and 243 species. A review on the distribution patterns of endemics reveals that Chaharmahal va Bakhtiari with 43 and Bushehr with 2 endemic species have the highest and the least endemic species. The presence of species decreases towards the center, east and south east of Iran. The Lamiaceae as medicinal and aromatic plants contain important constituents as terpenoids, flavonoids and other phenolic compounds, steroids, iridoid glycosides, and fatty acids. Horticulture and landscaping are other uses of these plants. They are used as ground cover, annual perennials and ornamental shrubs. The Lamiaceae plants like other plants in Iran are threatened by human and natural factors, but the Lamiaceae faces double pressure because of being harvested as medicinal plants from the natural habitats. Based on a survey on geographical distribution pattern of the species, it is understood that 68 species of the mint family in Iran are present only in a single habitat, which means that any habitat damage may threaten these species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lamiaceae
  • endemic species
  • distribution patterns
  • medicinal plants
  • ornamental plantas
  • conservation status
  • Threatened Species
جم‌زاد، ز، 1391، فلور ایران جلد 76، خانواده نعنا. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
روستاییان، ع.، صابری، م.، جاسبی، ا.، 1372-1373: بررسی شیمیایی روغن اسانسی گیاه Mentha mozaffariani مجله دانشکده داروسازی دانشکده علوم پزشکی تهران، جلد چهارم شماره 1و 2 صفحه