رفتارهای دگرآسیبی (آللوپاتی) در گونه‌های تاغ و درمنه دشتی و اثرات آن‌ها بر پوشش گیاهی

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

چکیده

دگرآسیبی (Allelopathy) به اثر متقابل گیاهان توسط مواد شیمیایی خروجی از آنها بر روی یکدیگر اتلاق می‌شود که بر شیوه‌های رفتاری جوامع گیاهی و میزان عملکرد آنها موثرند. گیاهان دگرآسیب با ترشح مواد شیمیایی باعث کاهش تنوع و انبوهی گیاهان در زیر تاج خود نسبت به فضای باز مجاور می‌شوند. اثر دگرآسیبی گیاهان بر یکدیگر یکی از دغدغه‌های مهم در اصلاح و احیای مراتع بوده که در امر مرتعکاری در سطح مراتع کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته‌است. در این بررسی به خصوصیات دگرآسیبی گیاهان تاغ و درمنه دشتی که اولی از درختچه‌های بارز در امر احیا بیولوژیکی مناطق بیابانی و حاشیه کویر و دومی از بوته‌های غالب در مراتع استپی کشور هستند، پرداخته شده‌است. مرور مشاهدات صحرایی و مرور نوشتارهای علمی موجود پایه بحث و نتیجه‌گیری در این موضوع بوده‌است. بر اساس نتایج حاصله احتمال می‌رود که در عرصه‌های تاغکاری شده، رشد و گسترش دیگر گیاهان چندان موفقیتی در برنداشته باشد. از طرف دیگر وارد کردن درختچه‌های تاغ به عنوان بادشکن و یا گیاه مورد استفاده برای دام (ایجاد مرتع مشجر) در ترکیب گیاهی با گونه غالب درمنه دشتی موفقیت‌آمیز به نظر نمی‌رسد. زیرا ممکن است گونه درمنه دشتی در این اراضی با اثرات بازدارندگی خود بر گسترش گونه تاغ به عنوان گیاه همراه در ترکیب پوشش گیاهی مراتع مناطق استپی ممانعت بعمل آورد. اظهار نظرقطعی پیرامون دیدگاه ارائه شده مستلزم ادامه پژوهش در این زمینه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Allelopathic behavior of Haloxylon aphyllum and Artemisia sieberi and their effects on vegetation of arid regions

نویسندگان [English]

  • Naser Baghestani Meybodi 1
  • Seddigheh Zare Kia 2
1 Associate Prof., Forest and Rangeland Department, Yazd Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Yazd, Iran
2 Assistant Prof., Forest and Rangeland Department, Yazd Agricultural and Natural resources Research and Education Center, AREEO, Yazd, Iran
چکیده [English]

Allelopathy is known as the interaction effects between plants through the release of chemical compounds, affecting the behavioral patterns of plant communities and their performance. Allelopathic plants, by secreting chemicals, reduce the diversity and frequency of plants underneath the crown as compared to the adjacent open spaces. Receiving less attention so far, allelopathic effects of plants on each other is one of the important concerns in range improvement and reclamation. In this study, the allelopathic properties of Haloxylon aphyllum, as a prominent shrub used in biological reclamation of desert areas and desert margins, and Artemisia sieberi, as a dominant species of steppe rangelands in Iran, were investigated. The review of field observations and review of available scientific literature have been the basis for discussion and conclusion in this regard. According to the results, it is likely that the growth and distribution of other species will not be successful in Haloxylon plantations. On the other hand, the use of Haloxylon shrubs as windbreak or for livestock grazing does not seem to be successful. Because Artemisia sieberi, with its inhibitory effects, may prevent the development of Haloxylon as a companion species in the vegetation composition of steppe rangelands. An explicit commentary on the views presented requires further research in this regard. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haloxylon aphyllum
  • Artemisia sieberi
  • Allelopathy
  • desert
  • steppe

مراجع

افخم الشعرا، م.ر.، 1374 . اثر تاغ در تغییر وضعیت گیاهان زیراشکوب تاغ‌زارهای جنوب خراسان. فصلنامه پژوهش و سازندگی. شماره 2
باغستانی میبدی، ن.، 1396. گزارشات بازدید‌های صحرایی نگارنده از عرصه‌های تاغکاری شده در عرصه‌های منابع طبیعی استان یزد در سال‌های 1393 الی 1396. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد.
باغستانی میبدی، ن. 1382 . بررسی اثرات کوتاه مدت شدت های مختلف چرای بز بر برخی خصوصیات پوشش گیاهی و عملکرد دام در مراتع استپی استان یزد، رساله دکترای مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، تهران ، 214 صفحه.
باغستانی میبدی، ن.، و دشتکیان، ک.، 1394. شناخت مناطق اکولوژیک کشور، تیپ‌های گیاهی استان یزد، نشریه 455، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 245 صفحه.
باقری و محمدی، م.، 1389. بررسی اثر آللوپاتی درمنه دشتی بر سه گونه گیاهی مهم Atriplexcanescens وAgropyron elongatum ، Agropyron desertorumدر امر اصلاح مراتع. فصلنامة تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 17(4)،54:-538.
پیرزاد، ع.، قاسمیان، و.، سید شریفی، ر.، صدقی، م.، ‌هادی، ه.، 1391. بررسی اثر عصاره آبی مریم گلی(Salvia officinalis)  و درمنه (Artemisia sieberi)  روی جوانه‌زنی و رشد گیاهچه تاج خروس.(Amaranthus retroflexus) . نشریه حفاظت گیاهان (علوم و صنایع کشاورزی)، 26 (2): 151-145.
جعفری، م. رسولی، ب. عرفان زاده، ر. و مرادی، ح.، 1384. بررسی تاثیر کشت گونه‌های تاغ، آتریپلکس و گز بر خصوصیات خاک در مسیر بزرگراه تهران- قم. مجله منابع طبیعی ایران، 58: 921-930.
حجازی، ا.، 1379. آللوپاتی (خود مسمومی و دگر مسمومی). انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، تهران، 323صفحه.
حکیمی‌میبدی، م. ح.، شاکری، م.، سودائی زاده، ح.، 1383. بررسی مقدماتی اثر آللوپاتی و نماتودکشی عصاره سیاه‌تاغ. پژوهش و سازندگی، ۶۲: 80-75.
حنطه، ع.، ضرغام، ن.، جعفری، م.، میرزایی ندوشن، ح.،  زارع چاهوکی، م. ع.، 1383. بررسی آثار آللوپاتی Atriplex canescens بر جوانه‌زنی بذرArtemisia sieberi (Besser) . .مجله منابع طبیعی ایران، ۵۷ (۴ ): 820-813.
خاور، ع.، جنگجو، م.، اجتهادی، ح.، 1391. بررسی اثرات آللوپاتیک عصاره آبی چهار گیاه مرتعی Atriplex canescens Haloxylon Persicum Sophora lehmanni., Peganum harmala L بر جوانه‌زنی بذر و خصوصیات مرفولوژیک رشد گیاهچه گون نتر Astragalus squarrosus ، اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، تهران، 20 اسفند 1391
دلخسته، ا.، صفائیان، ن. و شکری، م. 1382. بررسی اثرهای تاغ‌زارهای دست کاشت طبیعی بر روی پوشش گیاهی و آب و خاک دشت سیستان، مجموعه مقالات اولین همایش ملی تاغ و تاغ‌کاری در ایران، چاپ اول، سازمان جنگلها و مراتع، 20 ص.
زارعی، آ.، م.ع. زارع چاهوکی.، م. جعفری.، ح. باقری.، م.ع. ابراهیمی.، 1390 . بررسی تأثیر اجرای طرح نهالکاری- قرق بر ویژگی‌های پوشش گیاهی مراتع کوه نمک استان قم. فصلنامه پژوهشهای آبخیزداری. 24(1):55-60
زندی اصفهان، ا.، م. جعفری.، س.ج. خواجه الدین.، و ح، آذرنیوند.، 1390 . بررسی شور شدن خاک و دامنه تأثیر آن در اثر تاغکاری در دشت سگزی اصفهان. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 18 (2):202-218.
شیدائی، گ. ‌1348. توسعه و اصلاح مراتع ایران از طریق مطالعات بتانیکی و اکولوژیکی(ترجمه), وزارت منابع طبیعی، تهران، 219ص
صمدانی ب. و باغستانی میبدی، م. ع.، 1384. اثرات آللوپاتیک گونه‌های مختلف درمنه (Artemisia) روی جوانه زنی بذور و رشد گیاهچه یولاف وحشی (Avena ludoviciana). پژوهش و سازندگی، 79: 134-129.
عباسی خالکی، م.، معمری، م.، طویلی، ع. و زارع چاهوکی م . ع.، 1391. اثر آللوپاتیک عصاره گیاه سیاه‌تاغ (Haloxylon ammodendron) بر جوانه‌زنی و برخی خصوصیات گیاهچه گاوبو صحرایی(Agropyron desertorum)  نشریه علوم و فناوری بذر ایران. 1(2):183-173
غلامی طبسی، ج.، جعفری، م.، آذرنیوند، ح. 1392. بررسی تأثیر کاشت گونه سیاه‌تاغ بر پوشش گیاهی و خاک بیابانهای ماسهای تثبیت شده (صمدآباد شهرستان سرخس). فصلنامه پژوهشهای فرسایش محیطی،90: 35-44
فراهی، م.، مفیدی چلان،م.، مقیمی‌نژاد، ف.، خطیبی، ر. و جهانتاب، ا. 1393. بررسی تأثیرگونه‌های گز و تاغ بر ویژگی‌های خاک در منطقه نیاتک سیستان فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 21 (2): 307-316.
محسن زاده، س.، 1376 .اثرات آللوپاتی درمنه بر جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه‌های گندم و آگروپیرون .مجله پژوهش و سازندگی، 37: 62-66.
محمدی ر.، ناصری، ک. و حشمتی، غ. 1393. اثر کشت سیاه‌تاغ بر پوشش گیاهی و خاک (Haloxylon aphyllum)  (مطالعه موردی: منطقه عباس آباد مشهد). فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 21(1): 119-127
نیک نهاد قره ماخر ، ح.، 1381 . بررسی برخی اثرات تاغکاری بر پوشش گیاهی و خصوصیات خاک در قم. پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس.
 Jefferson, L.V. and Pennachio, M., 2003. Allelopathic effects of foliage extracts from four Chenopodiaceae species on seed germination. Journal of Arid Environment, 15(2): 275-285
Moameri, M., Abbasi Khalaki, M. and A. Tavili, 2011. Effects of Haloxylon Aphyllum (Minkw.) Lljin Extract on Seeds Germination and Seedlings Growth of Agropyron elongatum (Host.) And Agropyron desertorum (Fisch). Research Journal of Seed Science, 4 (1): 40-50
Rice, E.L., 1974. Allelopathy. Academic Press, New York, 353pp.
Sombolinus, R. C. 1997. Factores que afectan al reclutamiento de Helianthemum squamatum (L.) Dum Cours. Un endemismo gipsófilo de la Península Ibérica. Universidad Complutense de Madrid, Madrid

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار