نوع مقاله : نامه‌های علمی
نویسندگان
1
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
2
کارشناس پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران،
3
دانشیار پژوهـش، مؤسسه ثبت تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
4
دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
10.22092/irn.2025.369364.1648
چکیده
حفاظت از تنوع زیستی گیاهان به‌ویژه در مواجهه با بحران‌هایی نظیر تغییر اقلیم و تخریب زیستگاه، ضرورتی انکارناپذیر است. در این رابطه، دو روش «حفاظت در رویشگاه» و «حفاظت در خارج از رویشگاه»، برای حفظ گونههای گیاهی مطرح است. حفاظت در رویشگاه، به حفظ گونه‌ها در زیستگاه طبیعی‌شان کمک می‌کند و امکان تداوم فرایندهای طبیعی و تکاملی را فراهم می‌سازد، اما در برابر تهدیدات ناگهانی آسیب‌پذیر است. در مقابل، حفاظت در خارج از رویشگاه، شامل جمع‌آوری و نگهداری بذر یا نهال در بانک‌های ژن یا باغ‌های گیاه‌شناسی است و برای حفاظت بلندمدت از گونههای نادر، بومی یا در معرض خطر اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل تعیینکننده در موفقیت نگهداری بذر در بانک ژن، نوع رفتار انبارداری بذرهاست که به‌‌طور مستقیم با میزان رطوبت بذر در زمان برداشت مرتبط است. ازاین‌‌رو، در چهارچوب طرح «جمع‌آوری متمرکز بذرهای مرتعی و دارویی، جهت تکمیل تنوع ژنتیکی موجود در بانک ژن منابع طبیعی»، با اندازه‌گیری شاخصه‌‌های بذری گونههای مرتعی نظیر درصد جوانه‌‌زنی، درصد خلوص، وزن هزاردانه، وزن بذر و رطوبت اولیه بذر، الگوی رفتاری انبارداری بذر گونه‌ها و امکان نگهداری آنها در شرایط انبارداری طولانیمدت بانک ژن ارزیابی شد. دراین‌‌خصوص تعداد 255 نمونه متعلق به 42 خانواده و 112 جنس، طی سال‌‌های 1374 تا 1379، از مناطق مختلف اکولوژیک استان همدان جمع‌آوری شد که درصد جوانه‌‌زنی بیشتر گونه‌ها، 100درصد بود. کمترین درصد جوانه‌‌زنی به گونه Trifolium campestre (40درصد) و کمترین درصد خلوص (38درصد) به گونهTanacetum polycephalum تعلق داشت. بیشترین وزن هزاردانه (55/6 گرم) مربوط به گونهAstragalus saetiger و کمترین مقدار (6/0 گرم) مرتبط با گونهTrifolium campestre بود. میزان رطوبت بذر در بیشتر گونه‌ها، بین 3 تا 8 درصد بود که با لحاظ نمودن مقدار رطوبت پایین‌تر از 7درصد در زمان برداشت به‌‌عنوان شاخص تعیینکننده قابلیت انبارداری بذر برای طولانیمدت، بذر بیشتر گونه‌ها، ازنظر انبارداری دارای رفتار ارتودوکس هستند و قابلیت ذخیره‌سازی را در شرایط استاندارد بانک ژن دارند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Assessment of long-term seed storage capability of rangeland species from different ecological regions of Hamadan province in the Iranian natural resources gene bank of Iran
نویسندگان [English]
-
jalal faramarzi
1
-
nassim shabani
2
-
Keivan Safikhani
1
-
Hasan Madah arefi
3
-
Javad Motamedi
4
1
Assistant Professor, Forest and Rangeland Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran
2
Researcher, Forest and Rangeland Research Department, Zanjan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Zanjan, Iran,
3
Associate Professor, Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Karaj, Iran
4
Associate Prof, Rangeland Research Department, Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]
Protecting plant biodiversity is an undeniable necessity, particularly in light of crises such as climate change and habitat destruction. In this context, two strategies—in-habitat conservation and out-of-habitat conservation—are employed to preserve plant species. In-habitat conservation maintains species within their natural environments, supporting the continuation of ecological and evolutionary processes, but it remains vulnerable to sudden threats. Conversely, ex-situ conservation involves collecting and storing seeds or seedlings in gene banks or botanical gardens and is vital for the long-term preservation of rare, endemic, or endangered species. A critical factor in the success of seed preservation in gene banks is the type of seed storage behavior, which is directly influenced by the seed’s moisture content at harvest. Therefore, as part of the project titled “Focused Collection of Rangeland and Medicinal Seeds to Supplement the Genetic Diversity in the Natural Resources Gene Bank”, the seed storage behavior and the feasibility of long-term preservation in a gene bank were assessed by evaluating seed characteristics of various rangeland species. These included germination percentage, purity percentage, thousand-seed weight, seed weight, and initial seed moisture. In this study, 255 samples from 42 families and 112 genera were collected from different ecological regions of Hamedan Province between 1995 and 1999. Most species exhibited a germination rate of 100%. The lowest germination rate was observed in Trifolium campestre (40%), and the lowest purity percentage (38%) was recorded for Tanacetum polycephalum. The highest thousand-seed weight (6.55 g) was found in Astragalus saetiger, while the lowest (0.6 g) belonged to Trifolium campestre. In most species, seed moisture content ranged from 3 to 8%. Considering that a moisture content below 7% at harvest is a key indicator for long-term seed storage potential, the majority of seeds displayed orthodox storage behavior and were suitable for conservation under standard gene bank conditions.
کلیدواژه‌ها [English]
-
Seed identification
-
plant species
-
gene bank
-
seed characteristics
-
Hamedan province
)