مروری بر مطالعات سیمای طبیعی و محدوده‌های مدیریتی جنگل‌های مانگروی خمیر و قشم

نوع مقاله : نگاهی به طبیعت ایران

نویسندگان

1 دانشجوی پسادکتری، گروه محیط‌زیست، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

2 استاد گروه محیط‌زیست، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

10.22092/irn.2023.362533.1523

چکیده

جنگل‌های مانگرو یکی از بوم‎سازگان‌های مهم با فراورده‌های متنوع و غنی در زنجیره‌های غذایی مناطق ساحلی هستند که منبع تأمین انرژی محسوب می‌شوند و ‏کالاها و خدمات ‏فراوانی را با فواید اکولوژیک، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیباشناختی در رابطه با تأمین نیازهای جامعه فراهم ‏می‌کنند. جنگل‌های مانگرو یکی از حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین زیستگاه‌ها در مقابل مخاطرات محیطی و فشارهای انسانی به‌شمار می‌روند‎.‎‏ در مطالعه پیش‌رو سیمای طبیعی جنگل‎های مانگروی خمیر و قشم، همچنین محدوده‌های مدیریتی موجود در این منطقه بررسی شد. مطابق با بررسی‌های انجام‌شده برای حفاظت و برنامه‌ریزی در این رویشگاه طبیعی و ‏با توجه به پیشینه حفاظتی آن، نمی‌توان به مرزهای مدیریتی و تقسیمات ‏کشوری محدود شد، بلکه ضروری است این محدوده با در نظر گرفتن مرز بیولوژیک و پراکنش پوشش‌های جنگلی مانگرو، مورد حفاظت و مدیریت قرار ‏گیرد. بنابراین، مدیریت حفاظتی چندوجهی در رویشگاه منحصربه‌فرد مانگروی کشور ایجاب می‌کند تا در ‏چهارچوب طرح مدیریت، مبتنی بر ‏زون‌بندی رویشگاه، خدمات این بوم‌سازگان برنامه‌ریزی شود و ‏توسعه فعالیت‌های انسانی در این منطقه، در چهارچوب محدوده‌های مدیریتی و حفاظتی، ‏محور ‏توجه و برنامه‌ریزی قرار گیرد. ‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Natural features and management areas of Khamir and Gheshm mangrove forests

نویسندگان [English]

  • Parvaneh Sobhani 1
  • Afshin Danehkar 2
1 Postdoctoral student, Department of Environmental Science, Natural Resources Faculty, University of Tehran, Karaj, Iran.
2 Professor, Department of Environmental Science, Natural Resources Faculty, University of Tehran, Karaj, Iran.
چکیده [English]

Mangrove forests are considered one of the most productive components of coastal food chains and a source of energy supply. They provide various goods and services with ecological, economic, socio-cultural, and aesthetic benefits to meet society's needs. However, mangrove forests are considered one of the most sensitive and vulnerable habitats in the face of environmental hazards and human pressures. Accordingly, the study investigated the natural features of the Khamir and Qeshm mangrove forests and management boundaries in this area. According to previous studies, it cannot be limited to administrative borders and country divisions to protect and plan this natural habitat according to its conservation history. Instead, it should be protected and managed by considering the biological border and the distribution of mangrove forest cover in this area. Therefore, multifaceted conservation management of the country's unique mangrove habitat requires that its ecosystem services be planned in the framework of a management plan based on habitat zoning. In addition, the development of human activities in this area should be planned within management and protection limits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecosystem services
  • multiple protection types
  • Khamir and Qeshm mangrove forests
پطروسیان، هـ.، یعقوب‌زاده، م.، طاهری، ف.، عزیزی جلیلیان، م.، و دانه‌کار، ا.، 1393. اثرگذاری رسوبات رودخانه‌ای ناشی از وقوع سیلاب‌ها بر جنگل‌های حرا (رودخانه کل). مهندسین مشاور آریا هامون پارس، شرکت سهامی آب منطقه‌ای هرمزگان، 302 صفحه.
دانه‌کار، ا.، 1380. ناحیه‌بندی و طرح‌ریزی مدیریت ذخیره‌گاه زیست‌کره حرا. محیط زیست، 36: 33-25.
دانه‌کار، ا.، عزیزی جلیلیان، م.، لطفی‌خواه، س.، فروزد، م.، داور، ل.، صمدی، ب.، یعقوب‌زاده، م.، مافی‌غلامی، د.، فیضی، ص.، مشهدی، م.، خطیبی، ع.، پطروسیان، هـ.، داداش‌زاده، ز. و‏ خدام‌آستانه‌حسین. ع.ر.، 1398. برنامه عمل مدیریت یکپارچه منطقه ساحلی شهرستان بندر خمیر. طرح تدقیق ‏مطالعات مدیریت یکپارچه‌ مناطق ساحلی استان هرمزگان، سازمان بنادر و دریانوردی، مهندسان مشاور سازه‌پردازی ‏ایران، 382 صفحه.‏
دانه‌کار، ا. و جلالی، س.غ.، 1383. بررسی ساختار جنگل‌های حرا در حوزه خمیر و قشم (استان هرمزگان) با استفاده از آماربرداری به روش ترانسکت. ‏پژوهش و سازندگی، 18 (2): 24-18.
دانه‌کار، ا.، کرمی، م.، همامی، م.، قدیریان، ط.، حمزه پور، م. و محمودی، ب.، 1386. بررسی زیستگاه، برآورد جمعیت و تراکم موش سیاه در ذخیره گاه زیستکره حرا. اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان، اداره‌کل پژوهش‌های کاربردی دانشگاه تهران، 93 صفحه.
دانه‌کار، ا.، محمودی، ب.، سعید صبایی، م.، اسدالهی، ز.، نیکو بذل، ا.، روحی پور، م.، قدیریان، ط.، شریفی پور، ن. و پطروسیان، هـ.، 1391. سازمان بنادر و دریانوردی، سند ملی برنامه مدیریت پایدار جنگل‌های مانگرو ایران (5 جلد). سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، مهندسین مشاور پایداری طبیعت و منابع، 903 صفحه.
ژئوپارک قشم.، 1401. راهنمای جزیره قشم (نقشه راهنمای جنگل‌های مانگرو). سازمان حفاظت محیط زیست منطقه آزاد قشم، 63 صفحه.
سازمان حفاظت از محیط‌زیست (دفتر محیط‌زیست دریایی)، 1381. ناحیه‌بندی زیستی در جنگل‌های مانگرو حوزه خمیر و قشم با بررسی رابطه متقابل درختان حرا و جانوران وابسته. سازمان حفاظت محیط زیست استان هرمزگان، 44 صفحه.
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، 1385‏. مطالعات تغییرات پوشش‌های گیاهی جنگلی. اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان، 110 صفحه.
سازمان هواشناسی کشور، 1401. گزارش‌های سالانه هواشناسی. اداره کل هواشناسی استان تهران، 80 صفحه.
سبحانی، پ. و دانه‌کار، ا.، 1401. بررسی شرایط اقلیم گردشگری در جنگل‌های مانگروی ایران با استفاده از ‏شاخص اقلیم آسایش گردشگری (‏TCI‏) و شاخص اقلیم تعطیلات (‏HCI‏). محیط‌زیست طبیعی، 75: 45-29.‏
مهندسین مشاور سنجش از دور.، 1381. طرح مدیریت منطقه حفاظت‌شده حرا (چهارده جلد). سازمان حفاظت محیط‌زیست، دفتر امور زیستگاه‌ها و مناطق، تهران، 140 صفحه.
شریفی، ن.، ۱۴۰۰. تدوین مدل جامع به‌منظور پهنه‌بندی مناطق تحت حفاظت مبتنی بر روش‌‏های تصمیم‌گیری ‏چند‌معیاره (مطالعه نمونه: منطقه حفاظت‌شده حرا)‏. پایان‌نامه رساله دکتری رشته علوم محیط‌زیست. دانشکده ‏منابع طبیعی و محیط‌زیست– دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 150 صفحه.
صفیاری، ش.، 1396. جنگل‌های مانگرو در ایران. طبیعت ایران، 2 (3): 57-49.
کابلی، م.، علی‌آبادیان، م.، توحیدی‌فر، م.، هاشمی، ع. ر و روزلار، ک.، 1395. اطلس پرندگان ایران. جهاد دانشگاهی واحد استان البرز (خوارزمی)، 628 صفحه.
گشتاسب میگونی، ح.، بالی، ع. و استقامت، م.، 1397. اصول و مدیریت ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، راهکارها و معرفی ذخیره‌گاه‌های زیست کره ایران. دانشکده محیط‌زیست؛ UNESCO/Persian National Committee، کمیسیون ملی یونسکو با همکاری انتشارات معارف، 130 صفحه.
مرکز آمار ایران، 1395. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن‎.‎ دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل، 150 صفحه.