دیپلماسی گردوغبار در حل مسئله هیرمند و هامون‌های سیستان

بحران آب و طوفان‌های گردوغباری و ماسه‌‌های‌‌ روان، از معضلات اساسی دشت سیستان هستند. دشت سیستان، در شرق کشور به‌‌صورت یک چاله فروافتاده است که رودهای هیرمند یا هلمند، خاش‌رود، فراه‌رود و خشکه‌رودهای غربی به آن می‌‌ریزند (شکل 1). مجموعه هامون‌های شش‌گانه، به‌‌نام‌‌های پوزک، چنگ سرخ، برینگک، صابری، هیرمند و گودزره دشت سیستان را دربرگرفته‌‌اند. هامون‌ها در‌واقع یک بوم‌‌نظام دریاچه‌‌ای موقت (Ephemeral Lake) هستند که همیشه در حال خشک و مرطوب شدن هستند. مساحت هامون‌های سیستان 5346 کیلومتر‌مربع ( بدون گودزره) است که حدود 64درصد آنها در ایران و مابقی در افغانستان قرار دارد (UNEP, 2006).رود هیرمند که از کوه‌های بابا در جنوب‌‌ غربی کابل سرچشمه می‌‌گیرد، پس از عبور از ریگستان افغانستان، در نزدیکی شهر زرنج افغانستان با گردش به سوی شمال به مرز ایران نزدیک می‌شود. کانال آب‌رسانی نهر لشکری در این قسمت، از رود هیرمند جدا شده و اراضی کشاورزی شهر زرنج را آبیاری می‌‌کند. رود هیرمند، در ادامه با گردش به سمت شمال و به نقطه صفر مرزی، وارد و شاخه رود سیستان در این قسمت از آن جدا می‌‌شود. این شاخه داخل دشت سیستان جاری می‌شود و اراضی بخشی از آن و چاه‌نیمه‌‌ها را، که گودال‌های طبیعی زمین‌‌شناسی هستند، تغذیه می‌‌کند.