تخریب رویشگاه‌های طبیعی سفیدپلت در جنگل‌های کران‌رودی هیرکانی و راهبردهای برون‌رفت از آن

نوع مقاله : دیدگاه‌ها

نویسندگان

1 بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع الرشد، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، ایران

2 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

3 دانشیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،

4 دانشیار گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران.

5 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات زیست‌فناوری، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

10.22092/irn.2023.360335.1484

چکیده

واژه «جنگل‌های کران‌رودی» (Riparian Forests)، به پوشش گیاهی مناطق کران‌رودی یا پوشش گیاهی که به‌طور مستقیم در مجاورت رودخانه‌ها یا مَسیل‌ها می‌رویند، اتلاق می‌شود. جنگل‌های کران‌رودی، به‌صورت جانبی از حاشیه رودخانه فعال شروع می‌شوند و در ادامه، دشت‌های سیلابی و تراس‌ها را نیز در بر می‌گیرند (شکل 1) (Naiman et al., 1991). این تعریف، جنگل‌هایی را که مواد آلی (نظیر برگ، شاخه و بقایای چوبی بزرگ) را به‌طور مستقیم وارد رودخانه فعال یا دشت سیلابی می‌کنند، نیز در بر می‌گیرد (Gregory et al., 1991). در محدوده زیست اقلیمی هیرکانی، به‌‌دلیل وضعیت توپوگرافیکی و قرارگیری میان دریای کاسپین (خزر) در شمال و رشته‌ کوه‌های البرز در جنوب، رودخانه‌های دائمی حیات‌بخشی نظیر سفیدرود، چالوس، بابل‌رود، تجن و گرگان‌رود جریان دارند. به‌دلیل حاصلخیزی و ارزش در محدوده زیست اقلیمی هیرکانی، به‌‌دلیل وضعیت توپوگرافیکی و قرارگیری میان دریای کاسپین (خزر) در شمال و رشته‌ کوه‌های البرز در جنوب، رودخانه‌های دائمی حیات‌بخشی نظیر سفیدرود، چالوس، بابل‌رود، تجن و گرگان‌رود جریان دارند. به‌دلیل حاصلخیزی و ارزش اقتصادی بالای زمین از‌نظر زراعی، گردشگری و تجاری در استان‌های شمالی، در عمل، پوشش گیاهی بیشتر مناطق کران‌رودی این رودخانه‌ها با تبدیل اراضی از بین رفته‌اند، اما همچنان به‌صورت موردی محدوده‌هایی بیشتر در مناطق حفاظت‌شده باقی مانده‌اند که در آنها گونه‌های درختی رطوبت‌‌‌دوست مانند سفیدپلت (Populus caspica Bornm.)، توسکا قشلاقی (Alnus glutinosa) و ییلاقی (Alnus subcordata) و لرگ (Pterocarya fraxinifolia) غلبه یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Destruction of Populus caspica natural habitats in the riverside Hyrcanian forests of and strategies to get out of it

نویسندگان [English]

  • Pedram Ghadiripour 1
  • Farhad Asadi 2
  • Moslem Akbarinia 3
  • Omid Esmailzadeh 4
  • Abbas Ghamari Zare 5
1 Research division of poplan and fast growing trees, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran
2 Associate Prof., Research Division of Natural Resources, Mazandaran Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sari, Iran
3 Associate Prof., Department of Forestry and Forest Ecology, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
4 Associate Prof., Department of Forestry and Forest Ecology, Tarbiat Modares University, Noor, Iran.
5 Associate Prof., Biotechnology Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Populus caspica
  • Hyrcanian forests
  • Riparian area
  • Degradation
  • Protection
اسدی، ف. و میرزایی ندوشن، ح.، 1390. ارزیابی تیمارهای مختلف در تولید مثل جنسی سفیدپلت به‌منظور گسترش اساس ژنتیکی این گونه در طبیعت. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 19(3): 452-441.
اسدی، ف.، 1400. تشکیل باغ مادری سفیدپلت با استفاده از ژنوتیپهای منتخب. گزارش نهایی طرح پژوهشی. مؤسسه‌ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 25 صفحه.
جلیلوند، ح.، 1367. بررسی انتشار جغرافیایی و شرایط اکولوژیکی گونه سفیدپلت در جنگل‌های شمال ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، نور، 202 صفحه.
غدیری‌پور، پ.، 1400. اثر عوامل رویشگاهی بر ویژگی‌های رویشی، ریخت‌شناسی و کروموزومی سفیدپلت (Populus caspica Bornm.) در جنگل‌های هیرکانی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، نور، 88 صفحه.
غدیری‌پور، پ.، اکبری‌نیا، م.، اسدی، ف.، اسماعیل‌زاده، ا. و قمری‌زارع، ع.، 1400. مقایسه‌ ویژگی‌‌های رویشی و ریخت‌شناسی در نهال‌های حاصل از قلمه پروونانس‌های سفیدپلت (Populus caspica Bornm.)، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 29(1): 40-27.
قاسمی، ر.، مدیررحمتی، ع.ر.، باقری، ر.، کلاگری، م. و اسدی، ف.، 1394. بررسی فنولوژی، مورفولوژی و مشخصه های رویشی ارقام مختلف صنوبر در کلکسیون پایه مادری (ایستگاه البرز). گزارش نهایی طرح پژوهشی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 104 صفحه.
قمری‌زارع، ع.، 1400. حفظ ذخایر ژنتیکی دو گونه  سفیدپلت (Populus caspica) و ملج (Ulmus glabra) در شرایط فراسرد. گزارش نهایی طرح پژوهشی. مؤسسه‌ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 108 صفحه.
معصومی، ع.ا.، اسدی، م. و همتی، ا.، 1390. فلور ایران، شماره‌ 74. مؤسسه‌ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 90 صفحه.
یوسفی فلکدهی، ع.، گلپرور، غ.، صافدل، ح. و لشت نشایی، م.ا.، 1391. بررسی آلودگی آب رودخانه زیلکی‌رود در استان گیلان. پژوهش آب ایران، 6(10): 202-197.