خاورمیانه، بحران آب و راهبرد مناسب برای ایران

در سال‌های اخیر، نتایج مدیریت ناپایدار سرزمین، وقوع پدیده تغییر اقلیم و تخریب‌های ناشی از فعالیت‌های نظامی، منجر به بروز انواع بحران‌های محیط‌زیستی در منطقه خاورمیانه شده است. در ایران، دریاچه‌ها و تالاب‌ها خشک شده‌اند، رودخانه‌های دائمی به رودخانه‌های فصلی تبدیل یا به‌کلی خشک شده‌اند، از چشمه‌سارها در مناطق کوهستانی اثری نمانده است، در بیشتر نقاط ایران چاه‌ها جابه‌جا می‌شوند، یا کف‌شکنی آنها عملیات دائمی و روزمره محسوب می‌شود، آبگیرهای کوچک و بزرگ که پیش‌از‌این نگین زینت این سرزمین بودند، به کانون ریزگرد بدل شده‌اند، زوال اکوسیستم‌ها در قالب خشکیدگی بلوط در غرب، حذف شمشاد در شمال، نبود زادآوری گون‌ها و درمنه‌ها و ظهور انواع بیماری‌ها و آفات روی داده است، همه این موارد نشانه همگرایی و هم‌افزایی مدیریت ناپایدارآب با تغییر اقلیم در این منطقه به‌ویژه در ایران است. به‌دنبال این تحولات محیط‌زیستی، با مهاجرت‌ها از نوع توده‌ای، خرید خانه در ترکیه، حرکت به سمت شمال ایران و سکونت در آن منطقه، افزایش خروج نخبگان و تحصیل‌کرده‌ها از کشور، به‌تدریج پیامدهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و درنهایت امنیتی ظاهر می‌شوند. البته این تصویر تحولات محیط‌زیستی در داخل کشور است، در مقیاس منطقه‌ای، کشور ترکیه از خلأ ایجاد‌شده ناشی از جنگ‌های مختلف در عراق، سوریه و یمن و انواع مناقشات سیاسی، نظامی و امنیتی، استفاده کرده و هم‌سو با اجرا و توسعه پروژه‌های کنترل آب و احداث انواع سدها بدون توجه به تعهدات محیط‌زیستی بین‌المللی و همسایگی‌اش در دو دهه اخیر، اقدامات گسترده‌ای را انجام داده است، کشورهای سوریه، عراق و ایران قربانی اقدامات این کشور هستند، این اقدامات زمینه ویرانی و نابودی تدریجی دو کشور سوریه و عراق را، که زمانی مهد تمدن‌های بزرگی بودند، فراهم خواهد کرد، همچنین آثار این اقدامات با ایجاد کانون‌های دائمی ریزگرد در این دو کشور به‌خوبی نمایان شده است، متأسفانه حرکت ریزگردها در کانون‌های یادشده به‌دلیل جهت وزش بادهای غربی، به سمت ایران است. بی‌شک، در آینده‌ای نه چندان دور، ترکیه نیز از پیامدهای ناشی از اقدامات خود بی‌بهره نخواهد ماند، این منطقه آبستن حوادث بزرگی چون جنگ آب، حرکت عظیم مهاجرین و شروع مناقشات جدید در مرز‌های جنوبی خود خواهد بود، این پیامدها ناشی از سیاست‌های خودخواهانه ترکیه، دست‌اندازی و حرکت‌های استعماری قدرت‌های بزرگ و بی‌کفایتی مسئولان کشورهای سوریه و عراق است، که خود را بدون توجه به خواسته‌های به حق ملت، درگیر مناقشات داخلی و منطقه‌ای کرده‌اند.