تحلیلی بر دوره‌های مدیریت بر منابع طبیعی تجدید‌شونده و تأکید بر قلمروی بهره‌برداری ایل قشقایی در استان فارس

مدیریت مراتع در طول سالیان متمادی، دستخوش تغییرات و تحولات زیادی شده که این تغییرات، پوشش گیاهی مراتع و تولید آن را تحت تأثیر قرار داده است. در یک تقسیم‌بندی کلی دو نوع مدیریت خصوصی و دولتی وجود دارد، تفاوت‌های این دو شیوه مدیریتی، منشأ بسیاری از تغییرات و تحولات است و در هدایت و تعیین خط‌مشی مدیریت بعدی نقش مهمی را ایفا می‌کند.
شیوه‌های مدیریت اعمال‌شده بر منابع طبیعی در دوره‌های مختلف بر مراتع استان فارس شامل موارد زیر است که در این نوشتار مورد بحث قرار خواهد گرفت:
1) از اواخر حکومت قاجاریه تا سال 1341
2) از سال 1341 تا سال 1357
3) از سال 1357 تا سال 1362
4) از سال 1362 تا سال 1369
5) از سال 1369 تاکنون
در این تحقیق، دوره‌های یاد‌شده با هدف بهره‌مندی از نتایج آن برای مدیریت آینده مراتع، بررسی و تحلیل شدند. نکته مهم این است که در دوره اول (قبل از ملی شدن جنگل‌ها و مراتع)، مالکیت و مدیریت بر مراتع به‌صورت کاملاً خصوصی و ملوک‌الطوایفی بود و دولت در تعیین حد و حدود و تقسیم، یا سیستم اجاره‌ای و خرید و فروش آن هیچ نقشی نداشت. دامداران متکی به مرتع، به‌دلیل مشکلات دسترسی به جاده و علوفه دستی، تناسب میان دام و ظرفیت مراتع و جمعیت کم بهره‌بردار، به شیوه متعادل، بهره‌برداری می‌کردند. حتی دامداران ضعیف ازنظر اقتصادی، در بهره‌برداری از مرتع مستقل از ایل و طایفه نبودند و سلسله‌مراتب را به‌طور کامل رعایت می‌کردند. در دوره دوم (از ملی شدن مراتع تا پیروزی انقلاب اسلامی) مدیریت دوگانه و غیر‌پایدار حاکم بود. سیستم مدیریتی غیردولتی و سیستم مدیریتی دولتی مبتنی بر قانون و مقررات، حاکمیتی بر روند بهره‌برداری صحیح از مراتع و جنگل‌ها نداشت.