اثر آتش سوزی بر تراکم و ترکیب پوشش گیاهی در اراضی جنگلی منطقه ونن خلخال

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 استاد یار پژوهش بخش تحقیقات جنگلها و مراتع،مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل،سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و

3 عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل

4 بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل،

چکیده

آتش یکی از عوامل پویا و مؤثر بر اکوسیستم‌های جنگلی و مرتعی است و ارزیابی و پایش اثرات آن، نقش مهمی در برنامه‌ریزی و مدیریت اکوسیستم­های طبیعی دارد. برای تعیین اثر کوتاه ‌مدت آتش بر تغییرات پوشش گیاهی، یک منطقه آتش­سوزی و یک منطقه همگن بدون آتش­سوزی (کنترل) در منطقه ونن خلخال انتخاب شد. چهار ترانسکت به طول 200 متر با استفاده از روش تصادفی سیستماتیک انتخاب و 10 پلات یک متر مربعی در هر ترانسکت در فاصله 20 متری برداشت شد. نمونه­برداری پوشش گیاهی به مدت سه سال 1397، 1398 و 1399 انجام شد. نتایج نشان داد تراکم، تولید علوفه و درصد تاج‌پوشش، اختلاف معنی‌داری در طول سال‌های مورد ‌مطالعه دارند. میانگین تراکم بوته در عرصه آتش‌سوزی در سال­های 97، 98 و 99 به ‌ترتیب 05/25 و 65/31 و91/33 پایه است. فورب‌ها از 1/40 درصد تاج‌پوشش در منطقه شاهد به 4/23 درصد در منطقه آتش‌سوزی، کاهش داشتند، درحالی که گراس‌ها از 2/28 درصد در منطقه شاهد به 4/59 درصد در منطقه آتش‌سوزی افزایش داشتند. بنابر این آتش‌سوزی بر افزایش گراس‌ها و کاهش فورب‌ها مؤثر بوده است. به ‌طور ‌کلی Bromus tomentellus، Festuca ovina،Agropyron repens  و Agropyron trichophorum به ‌‌دلیل مقاومت و حضور در عرصه آتش‌سوزی، برای احیاء عرصه‌های آتش‌سوزی شده توصیه می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of fire on density and vegetation composition in wooded rangelands of Vanon Khalkhal region

نویسندگان [English]

  • younes rostamikia 1
  • reza siahmansour 2
  • Jaber Sharifi 3
  • hamid mohammadi 4
1 Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran
2 Forests and Rangelands Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Lorestan, Iran
3 Scientific Board in Research Center of Agriculture and Natural Resource of Ardabil province.
4 Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran
چکیده [English]

Fire is one of the dynamic and effective factors on forest and rangeland ecosystems so that the evaluation and monitoring of its effects has an important role in planning and management of natural ecosystems. To determine the short-term effect of fire on vegetation changes, a burned area and a homogeneous area without fire (control) in Vanon Khalkhal region were selected. Four transects with length of 200 m were established using systematically random method and 10 plots of the 1 m2 were installed on each transect at a distance of 20 m. Vegetation sampling was done for 3 years in 2018, 2019, and 2020. The results showed that there was a significant difference in density, forage production and canopy cover percentage during the studied years. The average plant density in burned area in 2018, 2019 and 2020 years were 25.05, 31.65 and 33.91 N/m2, respectively and in the control area at the same time were 17.74, 18.17 and 22.84 N/m2, respectively. Forbs decreased from 40.1% of canopy in the control area to 23.4% in the burned area, while grasses increased from 28.2% in the control area to 59.4% in the burned area. Therefore, the fire has been effective in increasing grasses and reducing forbs. In general, Bromus tomentellus, Festuca ovina, Agropyron repensis and Agropyrun trichophorum due to their fire resistant and presence in the burned area are recommended for the rehabilitation of burned areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Canopy cover
  • composition
  • fire
  • Khalkhal
  • shrub
چمانده،ج.، الوانی‌نژاد، س. و غلامی، پ.، 1396. بررسی ترکیب و تنوع گیاهان علفی پس از آتش‌سوزی در جنگل‌های بلوط ایرانی، زاگرس جنوبی. نشریه پژوهش‌های علوم و فناور ی چوب و جنگل، 24‌(3): 15-1.
سیاه‌منصور، ر.، ارزانی، ح.، جعفری .م.، جوادی، س.ا. و طویلی، ع.، 1394. بررسی اثر کوتاه‌مدت آتش‌سوزی بر فرم‌های رویشی و کلاس‌های خوش‌خوراکی در مراتع زاغه لرستان. مجله منابع طبیعی ایران، 68(3): 531-518.
شریفی، ج. و ایمانی، ع.ا.، 1385. بررسی تأثیر آتش‌سوزی در تغییرات پوشش گیاهی و ترکیب گونه در مراتع نیمه‌استپی استان اردبیل (مطالعه موردی در قرق تحقیقاتی خلخال). مجله منابع طبیعی ایران، 59(2): 517-524.
طلایی‌تبار،م.، طاطیان،م.ر. و تمرتاش.ر. 1395. اثر کوتاه‌مدت رفتار آتش بر ساختار پوشش گیاهی و ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک در مراتع غیر‌مشجر درود فرامان. نشریه مرتع‌داری، 3(1): 18-1.