بررسی اسانس گونه‌های مختلف جنس جعفری‌کوهی (Pimpinella) در رویشگاه‌های ایران و کاربرد آنها

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسنده

موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

جنس Pimpinella متعلق به تیره چتریان است و در اروپا، آفریقا و آسیا، 150 گونه دارد. 6 گونه از 22 گونه موجود در ایران بومی هستند. گونه‌های Pimpinella به‌عنوان هضم‌کننده غذا، ضدانگل و ضدقارچ، ضدمیکروب، ضدنفخ، ضددرد، ضدصرع و ضدتشنج، خلط‌آور، اشتها‌آور، معرق و التیام‌دهنده استفاده می‌شوند. میزان اسانس در گونه‌ها و اندام‌های مختلف جنس Pimpinella بسیار متفاوت است. بازده اسانس از 4/0درصد در ساقه ‌‌و برگ گونه P. affinis تا 5/7درصد در بذر گونه P. deverroides متغیر است. کموتیپ‌های لیمونن (80درصد) و ترانس- آلفا- برگاموتن (90درصد) برای گونه P. affinis معرفی شدند. آنتول (90درصد) در اسانس P. anisum، بتا- بیزابولن (50درصد) در اسانس P. aurea، لیمونن (63درصد) در اسانس P. barbata، لیمونن (82درصد) و پری‌گایجرن (67درصد) در اسانس P. puberula و P. deverroides ترکیب‌های عمده هستند. در P. eriocarpa پری‌گایجرن (59درصد)، لیمونن (6/17درصد) و المیسین (5/12درصد) شناسایی شد. بتا- کاریوفیلن (40درصد) و ژرماکرن‌دی (29درصد) در اسانس P. kotschyana و ژرماکرن‌دی (36درصد) در اسانس P. olivieroides شناسایی شد. در P. khorasanica ترانس- بتا- فارنزن (54درصد) و در گونه P. khayami پری‌گایجرن (32درصد) وجود داشت. در P. tragioides ترانس- آلفا- برگاموتن (77درصد) و پری‌گایجرن (87درصد) معرفی شد. در اندام‌های P. tragium ترکیب‌های ژرماکرن‌دی (34درصد)، ژرماکرن‌بی (18درصد)، بتا- پینن (23درصد) و‌ سابینن (3/12درصد) شناسایی شد. آثار ضدمیکروبی اسانس تعدادی از گونه‌های جنس Pimpinella شامل P. kotschyana، P. puberula، P. khorasanica و P. khayami بر ضدباکتری‌های گرم منفی و مثبت تأیید شد. بعضی از ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس اندام‌های مختلف جنس جعفری کوهی مانند ترانس- آنتول، بتا-بیزابولن، ترانس- آلفا- برگاموتن و المیسین در صنایع داروسازی و آرایشی بهداشتی کاربرد بسیار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation on essential oil of different species of Pimpinella in Iran's habitats at and their uses

نویسنده [English]

  • Fatemeh Askari
Research Institute Of Forests and rangelands
چکیده [English]

Pimpinella genus belongs to the Lamiaceae family and contains 150 species distributed in Europe, Asia and Africa. Six of the 22 species in Iran are native. Pimpinella species are used as food digestion, antiparasitic and antifungal, antimicrobial, anti-flatulence, analgesic, anti-epileptic and anticonvulsant, anti-indigestion, expectorant, appetite suppressant, diaphoretic and healing. Pimpinella essential oils were very different in different species and plant parts. Essential oils yield fluctuated from 0.04 in the stems plus the leaves of P. affinis to 7.5% in the seeds of P. deverroides. Limonene (80%) and trans-a- bergamotene (90%) chemotypes were found in the P. affinis essential oil. The main compounds were (E)-anethole (90%) in P. anisum essential oil, b-bisabolene (50%, with antioxidant and antimicrobial properties) in P. aurea essential oil, limonene (63%) in P. barbata essential oil, and limonene (82%), and pregeijerene (67%) in P. puberula and P. deverroides essential oil. Pregeijerene (59%), limonene (17.6%), elemicine (12.5%) were recognized in P. eriocarpa essential oil. b-caryophyllene (40%) and Germacrene D (29%) were identified in P. kotschyana essential oil and Germacrene D (36%) was in P. olivieroides essential oil. In P. khorasanica essential oil, E-β-farnesene (54%) and in P. khayami essential oil, pregeijerene (32%) were found. Trans-a- bergamotene (77%) and pregeijerene (87%) were found in P. tragioides essential oil. In different organs of P. tragium, Germacrene D (34%), Germacrene B (18%), b-pinene (23%) and sabinene (12.3%) were found. Antibacterial effects of some Pimpinella species, including P. kotschyana, P. puberulaP. khorasanica, and P. khayami, against positive and negative gram bacteria were approved.  Some of the chemical compounds in the Pimpinella essential oils of plant parts, such as (E)-anethole, b-bisabolene, trans-a- bergamotene, and elemicine, are widely used in the pharmaceutical and cosmetic industries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pimpinella
  • essential oil
  • Antibacterial
  • cultivation
  • -bisabolene
  • trans-- bergamotene
عسکری، ف.، سفیدکن، ف. و میرزا، م.، 1377. بررسی کمی و کیفی ترکیبات موجود در اسانس بادیان رومی (Pimpinella anisum). پژوهش و سازندگی، 38: 70-76.
عسکری، ف.، 1378. مقایسه کمی و کیفی ترکیب‌های موجود در اسانس بادیان رومی Pimpinella anisum L. از استان‌های فارس و اصفهان. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، 4(1): 137-174.
عسگری، ف.، سفیدکن، ف.، میرزا، ‌م. و مشکی‌زاده، س.، 1382. مقایسه اسانس Pimpinella aurea DC. از دو رویشگاه در استان تهران. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 19(3): 239-334.
عسکری، ف.، سفید‌کن، ف. و مشکی‌زاده، س.، 1384. شناسایی ترکیب‌های شیمیایی اسانس Pimpinella eriocarpa Banks & Soland. گیاهان دارویی و معطر ایران، 21(1): 51-63.
عسکری، ف.، سفیدکن، ف. و احمدی، ش.، 1385. معرفی یکی از گونه‌های Pimpinella بومی ایران به‌عنوان یک منبع طبیعی برای تولید ترانس- آلفا- برگاموتن . (trans-a-Bergamotene) تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 22(2): 98-104.
عسکری ف.، احمدی ش.، مشکی‌زاده س.، نادری، م. و بهمن‌زادگان جهرمی، ع.، 1389. بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس اندام‌های مختلف گیاه‌ Pimpinella deverrvoides (Boiss.) Boiss. در مراحل مختلف رشد. گیاهان دارویی و معطر ایران، 26(1): 64-73.
عسکری، ف. و شریفی‌عاشور‌آبادی، ا.، 1389. بررسی تأثیر رویشگاه و تاریخ کشت بر عملکرد بذر گیاه دارویی Pimpinella affinis Ledeb. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 26(4): 596-605.
عسکری، ف.، مکی زاده تفتی، م.، نصیری، م. و پارسا، ا.، 1392. بررسی تأثیر رویشگاه و زمان برداشت بذر بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه در گیاه دارویی جعفری کوهی (Pimpinella aurea DC.). علوم باغبانی ایران،‌ 44(3): 341-348.
عسکری، ف.، 1393. تکثیر بذر گونه‌های مختلف Pimpinella (6 گونه موجود در بانک ژن‌) و بررسی تنوع مرفولوژیک و فیتوشیمیایی آنها به‌منظور کشت و اهلی کردن. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 71 صفحه.
عسکری، ف.، عباس‌زاده، ب. و نجف‌پور‌نوایی، م.، 1396. مراحل کاشت، داشت، برداشت و امکان بهره‌برداری اقتصادی از گیاه دارویی جعفری کوهی طلایی Pimpinella aurea DC.. طبیعت ایران، 2(1): 46-53.
عسکری، ف. و احمدی، ش.، 1396. بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس گیاه Pimpinella olivierioides Boiss.&Hausskn. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 33(2): 185-195.
عسکری، ف.، 1399. بررسی ترکیبات متشکله اسانس 16 گونه از جنس‌های Pimpinella و Pycnocycla. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مژسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 120 صفحه.
مظفریان، و.، 1382. فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. فرهنگ معاصر، تهران،‌596 صفحه.
مظفریان، و.،‌ 1386. فلور ایران، شماره 54: تیره چتریان (Umbelliferae). مژسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 596 صفحه.
مظفری دهشیری، ط.، سفیدکن، ف.، عسکری ف. و بخشی خانیکی، غ.، 1392. بررسی کمی و کیفی مواد مؤثره اسانس اندام‌های مختلف گیاه دارویی جعفری کوهی Pimpinella aurea DC.) در مراحل مختلف رشد، مطالعه موردی در رویشگاه‌های طبیعی استان تهران. اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، 1: 11-14.
مظفری دهشیری، ط.، سفیدکن، ف.، عسکری ف. و بخشی خانیکی، غ.، 1393. بررسی کمیت و کیفیت اسانس بذر گیاه Pimpinella aurea DC.) در سه رویشگاه استان تهران. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر،30(4): 611-620.
میرمصطفی ا.، 1379. جداسازی و شناسایی ترکیبات تشکیل‌دهنده اسانس پنج گونه آویشن و تعیین اثرات ضدمیکروبی اسانس. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهیدبهشتی، دانشکده علوم.