ویژگی‌های ریخت‌شناسی و رویشگاهی درختان کهنسال استان قم

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 مربی پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استادیار، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

4 پژوهشگر، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

چکیده

درختان کهنسال به‌عنوان مهمترین ذخایر ژنتیکی هر کشور حائز اهمیت بسیار هستند. این درختان طی زندگی طولانی خود (گاه تا چند هزارسال) شاهد تحولات طبیعی و تنش‌های محیطی متعددی بوده و به‌صورت یک تاریخ زنده قابل مطالعه و بررسی هستند. در این پژوهش در قالب پروژه ملی شناسایی و معرفی درختان کهنسال ایران نسبت به مکان‌یابی و تهیه بانک اطلاعاتی درختان کهنسال استان قم اقدام شد. پس از گردآوری اطلاعات لازم در خصوص درختان کهنسال از همکاران استانی و منابع بومی و محلی طی چند مرحله عزیمت به استان تعداد 21 اصله درخت با سن بالای 200 سال مکان‌یابی و حائز شرایط ورود به بانک اطلاعات درختان کهنسال کشور تشخیص داده شد. به‌لحاظ پراکنش جغرافیایی این درختان در محدوده شهرهای کهک (9 اصله)، قم (3 اصله) و دستجرد (9 اصله) قرار داشتند. چنار با ده اصله فراوان‌ترین گونه‌ی مورد مشاهده بود و پس از آنها توت با هشت اصله و داغداغان، بید و سرو هر کدام با یک اصله در جایگاه بعدی قرار گرفتند. درختان شناسایی شده به‌لحاظ پیرامون تنه در محدوده بین 3/1 تا 12/5 متر و به‌لحاظ ارتفاع در محدوده 5/5 تا 21/2 متر قرار گرفتند. کهنسال‌ترین درخت شناسایی شده چنار آمره با سن تقریبی 810 تا 860 سال است. براساس تشریح انجام شده برای هر درخت فرایند تشکیل پرونده صورت گرفت و رایزنی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌منظور ثبت درختان منتخب در قالب اثر طبیعی ملی پیگیری ‌شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Morphological and habitat characteristics of old trees in Qom province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Matini Zadeh 1
  • Mostafa Khoshnevis 2
  • Hosein Tavakkoli neko 3
  • Mohammad Reza Moradi 4
1 ssociate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Senior Research Expert, Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
3 Assistant Prof., Forests and Rangelands Research Department, Qom Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Qom, Iran
4 Researcher, Forests and Rangelands Research Department, Qom Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Qom, Iran
چکیده [English]

Old trees, as one of the most important genetic reservoirs, have high value for all countries. During their long life (sometimes up to several thousand years), these trees have witnessed numerous natural changes and environmental stresses and can be studied as a living history. In this research, in the framework of the national project for identifying and introducing Iranian old trees, a database of old trees of Qom province was prepared. After gathering the necessary information about the old trees from provincial colleagues and local sources during several field visits, a total of 21 tree species over 200 years old were identified that met the criteria for entry into the country's old trees database. In terms of geographical distribution, these trees were in the range of Kahak (9), Qom (3) and Dastgerd (9). Plane-tree with 10 trees was the most abundant species, followed by Berry with eight trees, and Caucasian hackberry, Willow and Cypress each with one tree. The trunk perimeter of trees recorded ranged between 3.1 to 12.5 m and their height ranged between 5.5 to 21.2 m.
The oldest tree in the province was Aphine juniper with approximately 810 to 860 years old. According to the description made for each tree, the process of recording the selected trees was carried out by the supervisor of national project, and consultation with the Cultural Heritage and Tourism Organization was undertaken to register the selected trees in the form of national natural heritage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Old trees
  • trunk perimeter
  • height
  • canopy area
  • Qom
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م. و شیروانی، ا.، a1384. معرفی درختان کهنسال استان تهران، قسمت نخست درختان کهنسال کرج. مجله جنگل و مرتع، 67: 65-58.
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م.، شیروانی، ا. و جلیل‌پور، ب.، b1384. معرفی درختان کهنسال استان تهران، قسمت دوم، درختان کهنسال شهرستان‌های دماوند و فیروز کوه. مجله جنگل و مرتع، 69-68: 59-52.
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م. و شیروانی، ا.، c1384. معرفی درختان کهنسال استان چهارمحال و بختیاری، قسمت سوم، درختان کهنسال بازفت و اردل. مجله جنگل و مرتع، 70: 57-52.
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م. جلیل‌پور، ب.، شیروانی، ا.، ترابیان، ی. و سیدتقیان، هـ.، a1385. معرفی درختان کهنسال استان خراسان شمالی. مجله جنگل و مرتع، 71: 59-52.
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م.، جلیل‌پور، ب.، شیروانی، ا.، ترابیان، ی. و سیدتقیان، هـ.، b1385. معرفی درختان کهنسال استان خراسان شمالی، شهرستان شیروان. مجله جنگل و مرتع، 73-72: 59-53.
خوشنویس، م.، علی‌احمد کروری، س.، متینی‌زاده، م.، تیموری، م.، شیروانی، ا.، جلیل‌پور، ب. و محمدی، ع.، 1386. معرفی درختان کهنسال استان سمنان، معرفی درختان کهنسال شهرستان شاهرود. مجله جنگل و مرتع، 75: 63-56.
خوشنویس، م.، 1394. شناخت، معرفی و بررسی رویشگاه، تکثیر و ایجاد ذخیره گاه و تهیه اطلس درختان کهنسال ایران در 15 استان کشور و ثبت اطلاعات این درختان و معرفی این درختان در سطح ملی و جهانی. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 165 صفحه.
هاشمی, س.م. و سیداخلاقی، س.ج.، ۱۳۹۴. بررسی باورهای مردمی حفاظت از برخی درختان جنگلی در مناطق روستایی استان گیلان. اولین همایش ملی یافته­های نوین در پژوهش­های کشاورزی و منابع طبیعی، میانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه، 3 و 4 آذرماه 1394، 10 صفحه.