جایگاه حفاظتی گونه انحصاری ارونه یزدی (Hymenocrater yazdianus Rech. f.) در ایران

نوع مقاله : معرفی گونه‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران

نویسندگان

1 مربی پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران.

2 استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

گونه Hymenocrater yazdianus Rech. f.گیاهی چندساله از تیره نعنا است. این گونه انحصاری ایران (استان یزد) و در جنوب و غرب استان در مناطق کوهستانی با شیب تند پراکنش دارد. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس شیوه نامه اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت تعیین شد. سطح تحت اشغال گونه Hymenocrater yazdianus  با اندازه گیری میدانی در رویشگاه های آن، 001225/0 کیلومترمربع و میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن، 8/162 کیلومترمربع برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج این مطالعه، گونه Hymenocrater yazdianus در طبقه در بحران انقراض قرار می گیرد. مشاهدات صحرایی نشان داد فقدان مدیریت و بهره‌برداری نامناسب مانند رعایت نشدن فصل چرا و تخریب رویشگاه از عوامل اصلی تهدید کننده این گونه کمیاب به شمار می‌روند. با توجه به اهمیت حفظ گونه‌های انحصاری و در بحران انقراض، اعلام رویشگاه حفاظت شده در محدوده حضور گونه، جمع‌آوری بذر گیاه و نگهداری در بانک ژن منابع طبیعی و پژوهش در زمینه احیای گونه در رویشگاه اصلی یا کاشت آن در باغ‌های گیاه‌شناسی ضروری به نظر می‌رسد.      

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The conservation status of Hymenocrater yazdianus Rech. f., an endemic species in Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Mirhoseini 1
  • Ziba Jamzad 2
  • Adel Jalili 2
1 Senior Research Expert, Forests and Rangelands Research Department, Yazd Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Yazd, Iran.
2 Prof., Research Institute of Forests and Rangeland, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Hymenocrater yazdianus Rech. f. is a perennial plant, belonging to the Lamiaceae family. It is a local endemic species in Yazd province, center of Iran. The habitat of this species is distributed in the south and west of province in mountainous areas with a steep slope.  Based on IUCN guidelines, three criteria were used to evaluate the status of this pecies: extent of occurrence (EOO), area of occupancy (AOO) and size of populations. According to the field survey and plot sampling, H. yazdianus occupies an area of 0.001225Km2, and the extent of occurrence is 162/8 Km2. Thus, according to the results of this study, H. yazdianus is recognized as "Critically Endangered". Field observations showed that the lack of management and inappropriate exploitation such as non-observance of the grazing season and degradation of habitat were considered as the main threats to this rare species. Given the importance of conserving endemic and critically endangered species, it seems necessary to define its natural habitat areas as protected habitats as well as storing its seeds in the natural resources gene bank and doing research on the reclamation methods or planting the study species in Botanical Gardens.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conservation status
  • IUCN
  • endemic species
  • Hymenocrater yazdianus
  • Iran
باغستانی‌ میبدی‌، ن.، جم‌زاد، ز.، زارع‌زاده، ع. و راد، م.ه.، ‌1379. جمع‌آوری و شناسایی گیاهان استان یزد و تشکیل هرباریوم استانی(فاز1)‌. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات منابع‌ طبیعی و امور دام‌ استان‌ یزد، یزد. 129 صفحه.
باغستانی‌ میبدی‌، ن. و دشتکیان، ک.، ‌1394. طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور، تیپ‌های گیاهی استان یزد‌. انتشارات‌ مؤسسه‌ تحقیقات‌ جنگلها و مراتع کشور‌. 245 صفحه.
بتولی، ح.، جم‌زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی زیرگونه‌ای انحصاری از جنس کلاه میرحسن از ایران. طبیعت ایران، 3(1): 109 -100.
پناهی، پ. و جم‌زاد، ز.، 1396. جایگاه حفاظتی بلوط‌های ایران. طبیعت ایران، 2(1): 91 -82.
جلیلیان، ن. نعمتی‌پیکانی، م.، جلیلی، ع. و جم‌زاد، ز.، 1396. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Zeugandra iranica در ایران. طبیعت ایران، 2(4): 107 -104.
جلیلیان، ن. نعمتی‌پیکانی، م.، محبی، ج.، جم‌زاد، ز.، و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Silene parrowiana در ایران. طبیعت ایران، 3(3): 106 -102.
جم‌زاد، ز. و معین، ف.، 1396. جایگاه حفاظتی گونه‌ای نادر از جنس سلوی. طبیعت ایران، 2(3): 95 -92.
جم‌زاد، ز.، 1391. فلور ایران، جلد 76،تیره نعنا. انتشارات‌ مؤسسه‌ تحقیقات‌ جنگلها و مراتع کشور‌. 1066ص.
حاتمی، ا. صادقیان، س.، جعفری، ع.، جم‌زاد، ز.، و جلیلی، ع.، 1396. جایگاه حفاظتی سلوی اقلیدی. طبیعت ایران، 2(5): 103 -98.
حاتمی، ا. جعفری، ع.، صادقیان، س.، جم‌زاد، ز.، و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری نخود شیرازی در ایران. طبیعت ایران، 3(2): 95 -90.
دیناروند، م. و حمزه، ب.، 1396. جایگاه حفاظتی گاوزبان خوزستانی. طبیعت ایران، 2(2): 104 -100.
زارع‌زاده، ع. رضایی، م.ب.، میرحسینی، ع. و شمس‌زاد، م.، 1386. بررسی اکولوژیک سی وچهارگونه گیاه اسانس‌دار تیره نعنا دراستان یزد. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطرایران، 23(3): 441 -432.
محبی، ج.، جم‌زاد، ز.،و بخشی خانیکی، غ.، 1395. جایگاه حفاظتی شش گونه انحصاری مرزه در ایران. طبیعت ایران، 1(1): 79 -74.
مصلح‌آرانی، ا.، 1388. شناسایی آفات و عوامل موثر بر جوانه زنی بذر گیاه مورخوش. طرح پژوهشی مصوب دانشگاه یزد. 26ص.  
معروفی، ح.، 1396. گل صد تومانی، گونه‌ای بسیار نادر. طبیعت ایران، 2(61): 113 -110.
میرحسینی، ع.، جم‌زاد، ز.، و باغستانی‌ میبدی‌، ن.، ‌1385. جمع‌آوری و شناسایی فلور استان یزد و تشکیل هرباریوم استانی(فاز2)‌. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات ‌کشاورزی‌ و منابع‌ طبیعی‌ استان‌ یزد، یزد. 144 صفحه.