جنبه‌های اکوتوریسمی تپه‌های ماسه‌ای و مخاطرات محیط زیستی فراروی آن

نوع مقاله : دیدگاه‌ها

نویسنده

دانشیار پژوهش، باغ گیاه‌شناسی کاشان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

طبیعت­گردی که در سطح جهان با نام اکوتوریسم (Ecotourism) شناخته می­شود یکی از انواع گردشگری است که با هدف سفر به طبیعت صورت می­گیرد. اکوتوریسم از دو واژه بوم­شناسی (Ecology) و گردشگری (Tourism) گرفته شده است و پدیده­ای نسبتاً جدید در صنعت گردشگری است که تنها بخشی از کل این صنعت را تشکیل می­دهد. این نوع از گردشگری گذراندن اوقات فراغت انسان را در طبیعت امکان­پذیر می­سازد و مبتنی بر مسافرت­های هدفمند به همراه برداشت­های فرهنگی، معنوی، دیدار از جاذبه­های طبیعی و مطالعه آنها و بهره­گیری و لذت­جویی از پدیده­های متنوع طبیعت است.
اکوتوریسم یعنی برگزاری تورهای گردشگری که انگیزه‌ اصلی آنها صرفاً تفریح نیست، بلکه تماشای شگفتی­های طبیعت، گونه‌های کمیاب و پدیده‌های طبیعی که حتی­الامکان در شرایط دست نخورده و بکر است. فعالیت­های اکوتوریستی عبارت است از پیاده­روی­های برنامه­ریزی شده ایستگاهی و همچنین دامنه­نوردی، عبور از رودخانه‌های خروشان با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاقی و میهمان عشایر و ساکنان بومی این محل­ها شدن، سفر به روستاها و مزارع اطراف روستاها به­منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ اهالی، کوه­پیمایی، سفر به مناطق صعب­العبور طبیعی، بازدید از غارهای طبیعی، مطالعه طبیعت گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط زیست طبیعی در قالب دیگری به نام سافاری و با استفاده از خودروهای روباز برای تماشای حیوانات و پرندگان.
فعالیت­هایی نظیر شکار، اسکی و تورهای ماجراجویانه که اثرات تخریبی فراوانی به محیط زیست طبیعی وارد می­کنند، در زمره اکوتوریسم قرار نمی­گیرند. اگرچه این­گونه فعالیت­ها، نوعی از گردشگری وابسته به طبیعت به حساب می­آیند که می­بایست ضرورتا آموزش­های لازم برای حفاظت از محیط زیست را یادآور شد.

عنوان مقاله [English]

Ecotourism aspects of sand dunes and the environmental risks facing it

نویسنده [English]

  • Hosein Batooli
Assosiate Prof., Kashan Botanical Garden, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
- بتولی، ح. و شاهمرادی، ا. ع.، 1391. آت­اکولوژی گیاه مرتعی «علف شتر» (Asthenatherum forsskalii (Vahl) Nevski)) در ماسه­زارهای بیابانی استان اصفهان. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 19(3): 497-490.
- بتولی، ح.، جم­زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1397. بررسی جایگاه حفاظتی گونه­ای نادر به نام Smirnovia turkestana در ایران. طبیعت ایران، 3(6): 117-108.
- تولایی، سیمین.، 1393. مروری ‌بر ‌صنعت ‌گردشگری. چاپ دوم، دانشگاه خوارزمی، تهران. 232 صفحه.
- حجتی، و.، درخشان­پور، س. و عباس­پور، ح. 1395. بررسی فونستیک سوسمارهای منطقه حفاظت شده پرور در استان سمنان. محیط زیست جانوری. 8(4): 104-95.
- رضوانی، ع. ا. 1382. نقش اکوتوریسم در حفاظت محیط زیست. محیط­شناسی. 29(31): 122-115.
 - زارعیان، ح.، اسماعیلی، ح.ر.، غلامحسینی، ع.، تیموری، آ.، ظهرابی، ح.  و کمی، ح.ق. 1388. بررسی مقدماتی فون خزندگان منطقه شکار ممنوع کوه گرم جهرم در استان فارس. تاکسونومی و سیستماتیک گیاهی. 1(1): 8-1.
- شایان، س. و پارسائی، ا.، 1386. امکان‌سنجی ‌نواحی ‌مستعد ‌توسعۀ ‌اکوتوریسم ‌در‌ استان ‌کهگیلویه‌ و ‌بویراحمد. مدرس علوم انسانی، 11 (4): 181-153.
- کرمیده­کردی، م.، میرکزاده، ع. ا. و غیاثوند غیاثی، ف.، 1391. تحلیل‌ عوامل‌ مؤثر ‌بر ‌توسعۀ ‌گردشگری‌ روستایی‌ از‌ دیدگاه ‌روستاییان ‌استان‌ چهار محال ‌و‌ بختیاری. جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 23 (1): 112-99.
- نوری، غ. مر. و ­مهدی­نسب. م.، 1389. بررسی ‌قابلیت‌های ‌اکولوژیکی ‌و ‌توسعۀ ‌گردشگری ‌دریاچۀ ‌گهر ‌براساس ‌مدل‌SWOT. تالاب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، 2 (5): 66-57.
- نوری، ه. و نوروزی آوارگانی، ا.، 1386. ارزیابی‌ توان ‌محیطی ‌برای‌ توسعه‌ توریسم ‌در‌ دهستان‌ چغاخور. مجلۀپژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 1: 28-13.  
- Butler, R. W., 2000. Ecotourism- Has it Achieved Maturity Has the Bubble Burst. Keynote Address Pacific Rim Tourism. New Zealand, 256p.
-Iverson, R. M., Hinckley, B. S., Webb, R. M. and Hallet, B., 1998. Physical effects of vehicular disturbances on arid landscapes. Science, New Series, 212: 915-917.
-Kazemi, S. M., Farhadi Qomi, M., Kami, H. G. and Anderson, S. C., 2011. A new species of Ophiomorus (Squamata: Scincidae) from Maranjab Desert, Isfahan Province, Iran, with a revised key to the genus. Amphibian and Reptile Conservation, 5 (1): 23-33.
-Knapp, P.A., 1992. Secondary plant succession and vegetation recovery in two western Great Basin Desert ghost towns. Biological Conservation, 60: 81-89.
-Luckenback, R. A. and Bury, R. B., 1983. Effects of off-road vehicles on the biota of the algodones dunes, Imperial County, California. The Journal of Applied Ecology, 20: 265-286.
-McGowan, C. P. and T. R. Simons, T. R., 2006. Effects of human recreation on the incubation behavior of American oystercatchers. The Wilson Journal of Ornithology, 118: 485-493.
-Melvin, S. M., Hecht, A. and Griffin, C. R., 1994. Piping plover mortalities caused by off-road vehicles on Atlantic coast beaches. Wildlife Society Bulletin, 22: 409-414.
-Moseley, M. J., 2004. Sustainable rural development: the role of community involvement and local partnerships. Nato Science Series Sub Series V Science and Technology Policy, 41: 125-135.
-Reid, J. S. 2012. Effects of Off-road Vehicles on Rodents in the Sonoran Desert. A Thesis Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Science, Arizona State University, 137 pp.
-Stein, B. A., Scott, C. and Benton, N., 2008. Federal Lands and Endangered species: The role of military and other federal lands in sustaining biodiversity. BioScience, 58: 339-347.
-Wilcove, D. S., Rothstein, D., Dubow, J., Phillips, A. and Losos, E., 1998. Quantifying threats to imperiled species in the United States. BioScience, 48: 607-615.