ذخیره‌گاه جنگلی صدانجیلی: بالاترین محدوده ارتفاعی آشیان‌گزینی درخت انجیلی (Parrotia persica C.A. Meyer) در جنگل‌های هیرکانی

نوع مقاله : نگاهی به طبیعت ایران

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم زیستی جنگل، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

2 دانشیار علوم‌ زیستی جنگل، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم زیستی جنگل، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ‌ارشد علوم زیستی جنگل، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

10.22092/irn.2025.367844.1620

چکیده

کشور ایران، در جنوب ‌غربی آسیا به‌عنوان سرزمینی با تنوع زیستی زیاد شناخته شده‌ است. دامنه‌های ‌شمالی البرز پهنه متنوعی از اکوسیستم‌ها و خرداقلیم‌ها را در‌برمی‌گیرد. جنگل‌های هیرکانی یکی از مهم‌ترین پوشش‌های عمده دامنه ‌شمالی البرز محسوب می‌شوند. درخت انجیلی (Parrotia persica C.A. Meyer) یکی از گونه‌های تقریباً انحصاری و یک عنصر بازمانده اقلیمی در جنگل‌های هیرکانی است که در جنگل‌های ارسباران و اروپا حضور ندارد. پراکنش انجیلی در شیب ارتفاعی جنگل‌های هیرکانی از مناطق جلگه‌ای تا 1200 متر از سطح دریا و به‌ندرت تا 1400 متر از سطح دریا گزارش شده است، اما با گذر از مناطق پایین‌دست در استان مازندران، در منطقه کجور (شهر پول)، یک توده خالص از درختان مسن انجیلی در محدوده ارتفاعی 1650-1600 متر از سطح دریا می‌روید که به ذخیره‌گاه صدانجیلی شناخته می‌شود. این ذخیره‌گاه بالاترین محدوده ارتفاعی انتشار انجیلی در جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود، این مسئله ضرورت حفاظت از این رویشگاه را بیش‌از‌پیش گوشزد می‌کند. با وجود منحصربه‌فرد بودن رویشگاه صدانجیلی، متأسفانه تاکنون نه‌تنها هیچ اقدام مؤثری برای حفاظت از آن انجام نشده است، بلکه در معرض فشار شدید چرای دام، اثرهای منفی گردشگری و تخریب قرار دارد. پژوهش پیش‌رو در نظر دارد، با معرفی این ذخیره‌گاه بی‌نظیر، که بستر تبلور بالاترین کران ارتفاعی آشیان بوم‌شناختی درختان انجیلی در حوزه هیرکانی است، ضرورت حفاظت از این ذخیره‌گاه ارزشمند را تبیین کند. امید آنکه اولویت انجام اقدامات حفاظتی مؤثر برای حفظ این ذخیره‌گاه ارزشمند در دستور کار دفتر جنگل‌کاری، پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sad Injili Forest Reserve: The highest elevation range of Parrotia persica C.A. Meyer nesting in the Hyrcanian forests

نویسندگان [English]

  • Amir Karimi 1
  • Omid Esmaeilzadeh 2
  • Amir Hossein Jahangiri 3
  • Ali Eskandari 4
  • Shaghayegh Eshaghi Rad 4
1 PhD student in Forest Biology, Department of Forest Science and Engineering, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
2 Associate Professor of Forest Biology, Department of Forest Science and Engineering, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
3 Master's student in Forest Biology, Department of Forest Science and Engineering, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
4 Master's student in Forest Biology, Department of Forest Science and Engineering, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
چکیده [English]

Iran is recognized as a land of high biodiversity in Southwest Asia. The northern slopes of the Alborz Mountains host a wide variety of ecosystems and microclimates, with the Hyrcanian forests forming one of the most significant vegetation covers in this region. Parrotia persica C.A. Meyer, a semi-endemic and relict species in the Hyrcanian forests of northern Iran, is absent from the forests of Arasbaran and Europe. The distribution of ironwood (Parrotia persica) typically ranges from lowland areas up to 1200 meters above sea level (m.a.s.l.) and occasionally up to 1400 m.a.s.l. However, in the Kojur region (Poul city) of Mazandaran Province, a pure stand of old ironwood trees has been recorded at altitudes between 1600–1650 m.a.s.l., known as the Sad Injili Reserve. This site represents the highest known altitudinal range for Parrotia in the Hyrcanian forests, underscoring the urgent need for its conservation. Despite its ecological uniqueness, this habitat has not been granted effective protection and remains under severe pressure from livestock grazing, tourism impacts, and habitat degradation. The present study highlights the importance of conserving this rare ecological site, which marks the upper limit of Parrotia’s ecological niche in the Hyrcanian region. It is hoped that the Forestry Office, as well as national parks and forest reserves, will take immediate and effective action to ensure the protection and preservation of this valuable natural heritage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • microclimate
  • northern slope of Alborz
  • ironwood tree
  • Kojur region
احمدآلی، و.، قربانی، ر.، عظیمی مطعم، ف.، اصغری، ع.، تیمورزاده، ع. و بدرزاده، م.، 1394. بررسی فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی، تغییر تنوع و یکنواختی گونه‌ای تحت تأثیر فواصل مختلف چرایی از کانون‌های بحرانی در دامنه‌های جنوب شرقی سبلان. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 7(23):69-84. DOI: 20.1001.1.20088906.1394.7.23.7.3
اسدی، م.، 1403. فلورایران: متمم فلور ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، 690 صفحه.
اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ­زاده، ا.، ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪی، ک.، اﺳﺪی، ح. و ﻳﻮﺳﻒ‌زاده، ح.، 1393. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﻠﻮرﺳﺘﻴﻚ جنگل‌های ﺻﻼح‌اﻟﺪﻳﻦ‌ﻛﻼ ﻧﻮﺷﻬﺮ، اﻳﺮان. ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، 6(19): 37-54. DOI: 20.1001.1.20088906.1393.6.19.5.6
ثابتی، ح.، 1374. جنگل‌ها، درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات دانشگاه یزد، یزد، 876 صفحه.
سفیدی، ک.، 1395. تنوع ساختار مؤلفه تنوع زیستی در اکوسیستم‌های جنگلی، مطالعه موردی از جوامع درختی انجیلی (Parrotia persica C.A. Meyer). پژوهش‌های گیاهی (مجله زیست‌شناسی ایران)، 29(4): 805-818. DOI: 20.1001.1.23832592.1395.29.4.11.9