جایگاه حفاظتی گونه انحصاری .Lathyrus alamutensis Mozaff., Ahavazi & Charkhch

نوع مقاله : معرفی گونه‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران

نویسندگان

1 موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع کشور

2 استادیار، بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قزوین، ایران

3 کارشناس، بخش تحقیقات گیاه‏شناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

4 استاد پژوهش، بخش تحقیقات گیاه‏شناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

10.22092/irn.2025.367435.1614

چکیده

خلر الموتی با نام علمی Lathyrus alamutensis گیاهی چند‏ساله متعلق به خانواده پروانه‏آساست. این گیاه انحصاری ایران است و فقط در بخش کوچکی از ارتفاعات الموت روستای هنیز به سیاهلان در شمال شرق قزوین به تعداد محدود و در محدوده ارتفاعی 2200 تا 2900 متر از سطح دریا مشاهده می‏شود. جایگاه حفاظتی این گونه در قالب طرح تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان و اکوسیستم‏های ایران، براساس شیوه‏نامه اتحادیه بین‏المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت تعیین شد. بررسی نتایج این تحقیق‏ها نشان داد، طبق معیارهای طبقه بندی (IUCN)، گونه Lathyrus alamutensis، «در بحران انقراض» (Critically Endangered/CR) قرار دارد. تغییرات اقلیمی، خشک‏سالی‌های پی‏در‏پی، دخالت انسان در رویشگاه، تغییر کاربری رویشگاه‏های طبیعی و چرای بی‏رویه از تهدیدهای جدی این گونه است. حفاظت از این گونه در رویشگاه و خارج از رویشگاه اصلی ضروری است. برای حفاظت در رویشگاه اصلی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور باید برنامه حفاظتی شامل کنترل ورود دام به منطقه و قرق رویشگاه آن را در دستور کار قرار دهد. برای حفاظت در خارج از رویشگاه اصلی، حفاظت از بذر این گیاه در بانک ژن منابع طبیعی کشور و کاشت و تکثیرآن در باغ گیاه‏شناسی ملی ایران ضروری است.


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining the conservation status of the exclusive species Lathyrus alamutensis Mozaff., Ahavazi & Charkhch

نویسندگان [English]

  • javad mohebbi 1
  • - - 2
  • - - 3
  • ziba jamzad 4
  • Adel Jalili 4
1 Research Institute of Forests and Pastures of the country
2
3
4 Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, AREEO, Tehran, Iran
چکیده [English]

Lathyrus alamutensis is a perennial plant belonging to the Fabaceae family. This plant is endemic to Iran and is found in a small region of the Alamut Heights, specifically in Haniz village and Siahlan, located in the northeast of Qazvin. It exists in limited numbers at altitudes ranging from 2200 to 2900 meters above sea level. The conservation status of this species was assessed as part of a project focused on determining the conservation status of plants and ecosystems in Iran. The evaluation was based on the guidelines of the International Union for Conservation of Nature (IUCN) and considered three criteria: extent of occurrence, area of occupancy, and population size. The results indicate that Lathyrus alamutensis is classified as a Critically Endangered (CR) species according to IUCN criteria. Climate change, recurrent droughts, human intervention, land-use change, and overgrazing are significant threats to this species. Both in-situ and ex-situ conservation measures are necessary to protect it. For in-situ conservation, overgrazing must be controlled by the Natural Resources and Watershed Organization of Iran, and the habitat should be designated as protected. Ex-situ conservation should involve the preservation of seeds in the Natural Resources Gene Bank of Iran and cultivation efforts in the National Botanical Garden of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Protected status
  • Exclusive species
  • Critically endangered(CR) species
  • Lathyrus alamutensis
  • Qazvin
پاکروان، م.، جلیلیان، ن. و نعمتی، م.، 1379. فلورایران، شماره 33: تیره پروانه‏آسا (Papilionaceae): قبیله ماش(Vicieae). تهران، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 180 صفحه.
پناهی، پ. و جم‏زاد، ج.، 1396. جایگاه حفاظتی بلوط‏های ایران. طبیعت ایران، 2(1): 91-82. . DOI: 10.22092/IRN.2017.109543
جلیلیان، ن.، نعمتی پیکانی، م.، محبی، ج.، جم‏زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاریSilene parrowiana در ایران. طبیعت ایران، 3(3): 106-102. DOI: 10.22092/IRN.2018.116789
جلیلیان، ن.، نعمتی پیکانی، م.، رحیمی، ح.، جم‏زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1402. جایگاه حفاظتی گونه انحصاریCousinia kermanshahensis در ایران. طبیعت ایران، 8(6): 155-111. DOI: 10.22092/IRN.2024.363012.1532
جم‏زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1395. گزارش نهایی طرح تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان و اکوسیستم‏های ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
جم‏زاد، ز. و معین، ف.، 1396. جایگاه حفاظتی گونه‏ای نادر از جنس سلوی. طبیعت ایران، 2(3): 95-92. DOI: 10.22092/IRN.2017.112976
حاتمی، ا.، جعفری، ع.، صادقیان، س.، جم‏زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه نخود شیرازی در ایران.
طبیعت ایران، 3(2):95-90. DOI: 10.22092/IRN.2018.116441
خداشناس، م.، غنچه‏پور، م.، جم‏زاد، ز.، جلیلی، ع. و محمودی، م.، 1399. جایگاه حفاظتی گونه نادرLevisticum officinale در ایران. طبیعت ایران، 5(3): 135-129. DOI: 10.22092/IRN.2020.122123
دیناروند، م. و حمزه، ب.، 1396. جایگاه حفاظتی گاوزبان خوزستانی. طبیعت ایران، 2(2): 100-104.
سلطانی‏پور، م.، جم‏زاد، ز.، جلیلی، ع. و محمودی، م.، 1399. تعیین جایگاه حفاظتی گونه انحصاریPterocephalus wendelboi . طبیعت ایران، 5(2): 121-115. DOI: 10.22092/IRN.2020.121638
محبی، ج.، جم‏زاد، ز. و بخشی‏خانیکی، غ.، 1395. بررسی جایگاه حفاظتی شش گونه انحصاری از جنس مرزه در ایران.
طبیعت ایران، 1(1): 79-74. DOI: 10.22092/IRN.2016.107533
محمودی، م.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Campanola lamondiae در ایران. طبیعت ایران، 3(4): 102-98. DOI: 10.22092/IRN.2018.117227
مهرنیا، م.، جم‏زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1399. جایگاه حفاظتی گونه‏ای نادر از بنگ دانه Hyoscyamus tenuicaulis. طبیعت ایران، 5(3): 144-137.  DOI: 10.22092/IRN.2020.122122
مؤمنی، م.، 1389. نقش انسان در تغییرات محیط طبیعی، اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 75:16.