تقویم مراحل رشد و عملکرد گونه دارویی مفرّاح (Nepeta crispa Willd) در شرایط زراعی

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

2 استادیار بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

3 مسئول، کارشناس پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی همدان،

4 دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22092/irn.2024.132662

چکیده

توجه روزافزون به تجارت گیاهان دارویی و برداشت بیش از حد مجاز آنها از سطح رویشگاه‌‌های مرتعی، بقای بسیاری از گونه‌‌های دارویی را با خطر مواجه کرده است. وخامت این موضوع، وقتی بیشتر احساس می‌‌شود که موجودیت گونه‌‌های انحصاری و نادر یک منطقه در خطر انقراض باشد. مفرّاح (Nepeta crispa) به‌‌عنوان یک گونه مرتعی دارویی با‏ارزش و انحصاری در کشور، از گونه‌‌های در حال انقراض محسوب می‌‌شود که لازم است با انجام مطالعات سازگاری و شناخت نیازهای اکولوژیکی آن و توسعه سطح زیرکشت آن در عرصه‌های زراعی با ارقام اصلاح‌‌شده و پرمحصول، از برداشت بی‌‌رویه آنها از سطح عرصه‌‌‌‌های طبیعی جلوگیری کرد. ترکیب 1،8–سینئول موجود در اسانس مفرّاح، میکروب‌های مسبب التهاب گلو را از بین می‌برد. از‏این‌‌رو، با توجه به خواص درمانی آن، مطالعات سازگاری آن در دستور کار قرار گرفت. برای این منظور، بذر گونه یادشده، در بهار سال 1376 از رویشگاه طبیعی و در جاده همدان به تویسرکان جمع‌آوری شد. سپس، بذرهای جمع‌آوری‏شده در 14 اسفندماه 1376 در باغ گیاهان دارویی همدان، کاشته و در 25 اسفندماه 1376 سبز شدند. بر مبنای بررسی‌‌ها، وزن هزاردانه آن، 5/0 گرم و عملکرد سرشاخه‌‌های آن در مرحله گل‏دهی، 900 کیلوگرم در هکتار است. درمجموع، اهلی کردن آن در پنج مرحله رشد، از کاشت بذر تا گل‏دهی کامل و رسیدن بذر در 20 تیرماه 1377، 128 روز ‌طول کشید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phenological stage of growth stages and performance of Nepeta crispa Willd. in agricultural conditions

نویسندگان [English]

  • Homayoon Kheiyri 1
  • Ali Reza Rajabi Mazhar 2
  • Fatemeh Salimi 3
  • Javad Hamzei 4
1 Assistant prof, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Hamedan, Iran
2 Assistant prof, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Hamedan, Iran
3 Expert of Natural Resources Department, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Hamedan, Iran
4 Associate Prof, Department of Plant Production and Genetics, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

The increasing attention to the trade of medicinal plants and their over-harvesting from rangeland habitats has threatened the survival of many medicinal species. This issue is particularly concerning when the existence of exclusive and rare species within a region is at risk of extinction. Nepeta crispa, a valuable and endemic medicinal rangeland species of the country, is considered endangered. To safeguard Nepeta crispa from the impacts of over-harvesting, conducting compatibility studies, understanding its ecological requirements, and establishing cultivated populations in agricultural settings using improved high-yielding cultivars are crucial. The Nepeta crispa's essential oil, containing the compounds 1 and 8-cineol, exhibits potent antimicrobial activity against microorganisms that cause throat inflammation. Given its therapeutic properties, prioritizing compatibility studies for Nepeta crispa became crucial. To this end, seeds were collected in the spring of 2016 from its natural habitat along the road from Hamedan to Tuiserkan. These seeds were sown on March 14, 2016, in the Hamedan medicinal plant garden, with germination observed on March 25, 2016. Research indicates that 1000 seeds weigh 0.5 grams, and the plant yields 900 kg of branch biomass per hectare during the flowering stage. The domestication process, encompassing five growth stages from seed sowing to full flowering and seed maturation, spanned 128 days, concluding on July 20, 2017.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Essential oil
  • extinction
  • domestication
  • phenological stages
  • Mafrāh
امیدبیگی، ر.، 1392. تولید و فرآوری گیاهان دارویی (جلد اول). انتشارات آستان قدس رضوی، 348 صفحه.
بدرحداد، ا.، پیری، خ. و منصوری، ک.، 1394. ارزیابی اثر ضدتکثیری فراکسیون‌‌های حاصل از عصاره گل سنجد (Elaeagnus angustifolia L.) و اندام هوایی مفرّاح  (Nepeta crispa L.) بر سلول‌‌های سرطان خون لاین K562. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 31(5): 890-881.
صفی‌‌خانی، ک.، جم‌‌زاد، ز.، جلیلی، ع. و مهرنیا، م.، 1403. جایگاه حفاظتی گونه Nepeta crispa Will یک گونه گیاهی انحصاری از ایران. نشریه طبیعت ایران، 9(2): 110-103.
کرمی، م.، عبادی، م.ت. و عیاری، م.، 1398. مقایسه کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی Nepeta crispa Willd در رویشگاه‌‌های طبیعی و شرایط زراعی. یازدهمین کنگره علوم باغبانی ایران، 7-4 شهریور، دانشگاه ارومیه.
کرمی، م.، عبادی، م.ت. و عیاری، م.، 1399. بررسی تغییرات کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی Nepeta crispa Willd. در رویشگاه‌‌های مختلف طبیعی زراعی. اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، 30(2): 13-1.
کلوندی، ر.، 1390. وبینار برنامه تلویزیونی استان همدان. برنامه خانه و زندگی.