سیاست‌گذاری توسعه باغ بذر گونه‌های درختی و درختچه‌ای جنگلی در ایران

نوع مقاله : دیدگاه‌ها

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

2 بخش تحقیقات زیست فناوری، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهش، موسسۀ تحقیقات جنگل‌‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

چکیده

تهیه بذر و نهال‌های شناسنامه دار و مناسب از گونه‌های درختی و درختچه‌ای جنگلی که سازگاری و تنوع ژنتیکی مناسب برای نواحی مختلف رویشی کشور داشته باشند، به‌عنوان پیش‌نیاز برنامه‌های اجرایی در احیاء و توسعه جنگل پذیرفته شده است. از آنجا که در برنامه راهبردی احیاء و توسعه جنگل‌های ایران، جنگل‌کاری در سطوح وسیع پیش‌بینی شد، لازم است توسعه باغ‌های بذر به‌عنوان راهبردی آزمون‌شده، بیشتر مورد توجه قرار گیرد. بر اساس تجارب پژوهشی- اجرایی موجود، مدل‌هایی که بین تنوع ژنتیکی و دستاورد ژنتیکی در تولید بذر تعادل ایجاد کنند، کارایی لازم در تولید انبوه و باکیفیت بذر و نهال در کوتاه، میان و بلندمدت را خواهند داشت. با این رویکرد، منابع تأمین بذر هم شامل محوطه‌های بذرگیری و هم باغ‌های بذر خواهد بود. از این‌رو، برای تشکیل باغ بذر در نواحی مختلف رویشی، ابتدا محوطه‌های بذرگیری شناسایی شده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با ارزیابی ژنتیکی (مبتنی بر روش‌های مولکولی) و فنوتیپی (مبتنی بر آزمون نتاج) پایه‌های مناسب در هر محوطه بذرگیری، برای تأمین موقت بذر پیش از تشکیل و یا بذردهی باغ‌های بذر و یا در مواردی به‌دلیل عدم امکان تشکیل باغ بذر، به‌صورت دائمی شناسایی و گزینش خواهند شد. در مرحله بعد، با تلفیق داده‌های مربوط به بررسی‌های مولکولی و نتایج آزمون‌های نتاج، تعداد مناسبی از پایه‌های مادری با توان ژنتیکی مناسب و قابلیت انتقال صفات برتر به نسل-های بعد، برای تشکیل باغ بذر گزینش شده و باغ بذر با نهال‌های این پایه‌های مادری تشکیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Policy for the development of seed orchards of forest tree and shrub species in Iran

نویسندگان [English]

  • Kambiz Espahbodi 1
  • Aliashraf Mehrabi 2
  • Abbas ghamarizareh 3
1 Natural Resources Research Department, Mazandaran Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sari, Iran. k.espahbodi@areeo.ac.ir
2 Department of Biotechnology Research, Forests and Rangelands Research Institute, (AREEO).Tehran, Iran
3 Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extention Organization (AREEO), Tehran, Iran.
چکیده [English]

supplying the certified and suitable seeds and seedlings of forest trees and shrubs species that have suitable compatibility and genetic diversity for different vegetation areas of the country has been accepted as a prerequisite for executive programs in forest rehabilitation and development. Since the strategic plan for forest development of Iran, envisages about 2,000,000 hectares of seedling planting or seeding in a 10-year duration, it is necessary to pay more attention to the development of seed orchards as a tested strategy. Based on the existing research-executive experiences, models should be presented that, by creating a balance between genetic diversity and genetic gain, have the necessary efficiency in mass production and quality seeds and seedlings in the short, medium, and long term. With this approach, seed supply sources in Iran will include both seed production areas and seed orchards. Therefore, in order to form a seed orchard in different vegetation areas, first, the seed production areas are identified and evaluated. By genetic and phenotypic evaluation of the seed production areas (by molecular methods and progeny tests), suitable rootstocks for temporary seed supply before the formation or sowing of seed orchards or in some cases due to the impossibility of forming the seed orchard, to be permanently identified, selected and managed. In the next step, by combining the data related to molecular studies and the results of progeny tests, an appropriate number of maternal rootstocks, and the seed orchard formed with the seedlings of these maternal plants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Progeny test
  • seed orchard
  • seed production areas
  • Seed supply sources

اسپهبدی، ک.، 1399. لزوم توجه به محوطه­­های بذرگیری در برنامه توسعه جنگل. مجله طبیعت ایران ، 5 (2): 17-21 21-17.

بیگلربیگی، م.ر.، کوچ­پیده، ن.، و پاشاپور، م.، 1387. سند توسعه منابع طبیعی و آبخیزداری در افق 1404. انتشارات پونه، 43 صفحه.
بی­نام.، 1387. برنامه راهبردی جنگل­های کشور. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 64 صفحه.
بی­نام.، 1396. قانون برنامه پنج­­ساله ششم توسعه کشور. مرکز پژوهش­­های مجلس شورای اسلامی، 59 صفحه.
بی­نام.، 1398. برنامه پنج­­ساله راهبردی بوم‌سازگان زاگرس. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور.
بی ­نام، 1399. برنامه راهبردی احیاء و توسعه جنگل­های ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 52 صفحه.
دهقان شورکی، ی.، 1384. تولید بذر و نهال درختان جنگلی. انتشارات مؤسسه آموزش عالی علمی-­ کاربردی جهاد کشاورزی، 273 صفحه.
میرزایی ندوشن، ح.، 1394. باغ بذر درختان جنگلی. انتشارات دانشگاه تهران. 278ص.