پراکنش تپه های ماسه بادی ایران

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسنده

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

ریگزارها یا رسوبات ماسه‌بادی نتیجه فرایند فرسایش بادی در مرحله رسوب‌گذاری هستند، هرچند در منطقه حمل نیز مشاهده می‌شوند. تهیه نقشه پراکندگی رسوبات بادی در کشور از دیدگاه فرسایش بادی، همچنین چالش ریزگردها و خسارت‌های ناشی از حرکت آنها دارای اهمیت است. تاکنون آمارهای مختلفی از مساحت ناهمواری‌های ماسه‌بادی کشور ارائه ‌شده است. برای بررسی پراکنش و دیگر ویژگی‌های ریگزارهای کشور، همچنین تهیه پایگاه داده‌های مکانی با استفاده از تصاویر رقومی (Landsat، IRS و پایگاه گوگل ارث)، عکس‌های هوایی (سال‌های 82-1372) و عملیات میدانی، نقشه جدیدی از پراکنش آنها در قلمرو 20 استان کشور مشخص شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد، مساحت ماسه‌زارهای کشور حدود 7/4 میلیون هکتار است که بیشترین مساحت در استان کرمان (1224512 هکتار) و کمترین مساحت در استان تهران ( 73 هکتار) قرار دارد. ریگ یلان یا لوت با 1458320، ریگ جازموریان با 566326 و ریگ جن با 477880 هکتار، به‌ترتیب سه ریگ بزرگ کشور هستند. مقایسه نتایج این پژوهش با دو مطالعه قبلی، محمودی (1381) و طرح بازنگری کانونهای فرسایش بادی سازمان جنگلها و مراتع (1397) تفاوت‌هایی را در سطح ریگزارهای کشور نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Distribution of sand dunes in Iran

نویسنده [English]

  • Hamidreza Abbasi
Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Sand dune seas and dune fields or ergs are the results of the wind erosion process in the sedimentation phase, although they are also observed in the transport area. It is crucial to prepare a map of wind sediment dispersion in the country from the point of view of wind erosion, the challenge of fine dust, and the damages caused by their movement. So far, various statistics have been presented on the area of windy sand unevenness of the country. To study the distribution and other features of the country's sandstones, as well as to prepare spatial databases using digital images (Landsat, IRS, and Google Earth database), aerial photographs (1993-2003), and field operations, a new map of their distribution in 20 provinces of the country was determined. The results showed that the area of sand fields in the country is about 4.7 million hectares, which is the highest in Kerman province (1224512 hectares) and the lowest in Tehran province (73 hectares). Yalan or Lut with 1458320, Jazmourian with 566326 and Jan with 477880 hectares are the three largest sand dunes in the country, respectively. There are differences in the area of sands in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Area of sand dunes
  • sand
  • distribution
  • digital information
  • Iran
خسروشاهی، م.، 1386. تعیین جغرافیایی محدوده‌های بیابانی ایران. گزارش نهایی طرح جامع. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 648 ص.
سازمان جنگل‌ها و مراتع، 1397. خلاصه طرح بازنگری کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، دفتر امور بیابان، 317 ص.  
طهماسبی‌بیرگانی م.ع و سرداری ف.، 1388، طرح بازنگری کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، راهبردی مناسب برای مقابله با فرسایش بادی در چشم‌انداز بیست‌ساله کشور، دومین همایش فرسایش بادی، یزد، بهمن 1388.
عباسی، ح.ر. 1392. تعیین اشکال ناهمواری‌ها، خصوصیات فیزیکی شیمیایی و مینرالوژیکی شنزارهای کشور. گزارش نهایی پروژه ملی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 386 ص.
محمودی، ف.، 1381. پراکندگی جغرافیایی ریگزارهای مهم ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 187 صفحه.
مشهدی، ن.، امیراصلانی، ف. وکریمپورریحـان، م.، 1385. مطالعـه مرفولوژی تپه‌های ماسه‌ای ارگ خارتوران،. بیابـان، 1: 211-221. 
یمانی، م.، 1394. تأثیر وزش همگرای بادها در مرفولوژی و استقرار ریگ‌های پیرامون دشت کویر. کواترنری ایران، 2(1): 99-112.