نقش حذف ظرفیت‌های سیلابی در فعال شدن کانون‏‌های گرد و غبار استان خوزستان

نوع مقاله : دیدگاه‌ها

نویسنده

استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

جلوگیری از وقوع سیلاب اگر غیرممکن نباشد بسیار دشوار است اما مدیریت سیلاب در جهت کاهش خسارات وارده، نیاز به برنامه­ریزی بلند مدت و جامع در جهت بهینه­سازی کاربری اراضی حوزه­های آبخیز، متناسب با استعداد و طبیعت اولیه آن، عدم دستکاری­های غیرکارشناسانه در طبیعت، حفظ و به رسمیت شناختن حریم رودخانه­ها و غیره دارد.
استان خوزستان از نظر مورفولوژی از دشت­های رسوبی-سیلابی، اراضی پست و شور(هورها) تشکیل شده است. ساختار شکل­گیری این اراضی بر اساس سیلاب­هایی بوده که در گذشته در این استان به­وقوع پیوسته است. وقوع سیل در استان خوزستان، خسارات چند میلیاردی به کشاورزی، تاسیسات زیربنایی و مناطق مسکونی وارد می­آورده است (بهارلویی و همکاران، 1385). متاسفانه همواره اولین و ساده­ترین راهکار برای مقابله با خسارت سیل، مهار سیلاب به وسیله سدها و بندهای خاکی بوده است. بر طبق آمار موجود از سال 1378 تا 1386، تعداد 109 بند خاکی در استان خوزستان احداث شده است (درگاهیان و همکاران، 1397). همچنین از سال 1375 تا 1395، تعداد 14 سد جدید در حوزه آبخیز زهره-جراحی، 17 سد در حوزه آبخیز رودخانه کارون و 8 سد در حوزه آبخیز رودخانه کرخه احداث شده است (رضوی­زاده و خسروشاهی، 1397). احداث این سازه­ها با کاهش چشمگیر ظرفیت سیلابی دشت­های خوزستان، بی تردید در فعال شدن کانون­های گرد و غبار استان تاثیر بسزایی داشته­اند.
این در حالی است که، اقدام مهم و اصولی جهت مقابله با خطر و به ویژه خسارات سیل پهنه­بندی سیلاب می­باشد تا با تعیین نوارهای ساحلی سیل­گیر در حاشیه رودخانه­ها، نوع کاربری هر پهنه متناسب با میزان خطر سیل­گیری تعیین شده و سرمایه­گذاری­ها در حاشیه­های رودخانه با خطرات آتیه سیل مواجه نباشند. لذا شناسایی مناطق سیل­گیر، تهیه نقشه محدوده سیل­گیر و پایش تغییرات سطوح  سیل­گیر در طی زمان، از اقدامات اساسی و برنامه‏ریزی شده که به عنوان یک گزینه مهم در مقابله با خطر طبیعی سیل و کاهش خسارات ناشی از آن در نظر گرفته شود.

عنوان مقاله [English]

The Role of Flood Capacity Elimination in the Activation of Dust Centers in Khuzestan Province

نویسنده [English]

  • Samane Razavi zadeh
Assistant Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
-آذرنگ، ف.، تلوری، ع.، صدقی ح. و شفاعی بجستان، م.، 1396. اثرات احداث سدهای بزرگ بر شرایط جریان و پارامترهای هیدرولیکی رودخانه (مطالعه موردی: رودخانه کرخه پایین دست سد مخزنی). نشریه آب و خاک، 31: 27-11.
-تیموری، س. و خسروشاهی، م.،  1397. بررسی تغییرات تالاب هورالعظیم طی دوره زمانی 33 ساله (1363-1396). مطالعات طرح جامع گرد و غبار خوزستان، انتشارات موسسه تحقیقات جتگلها و مراتع کشور، 148 صفحه.
-رضوی­زاده، س. و خسروشاهی، م.، 1397. مطالعات کمی منابع آب سطحی حوزه­های آبخیز زهره-جراحی، کارون و کرخه. مطالعات طرح جامع گرد و غبار خوزستان، انتشارات موسسه تحقیقات جتگلها و مراتع کشور، 652 صفحه.
-رضوی­زاده، س.، 1397. پایش تحلیلی سیلاب با استفاده از تصاویر ماهواره­ای. مطالعات طرح جامع گرد و غبار خوزستان. مطالعات طرح جامع گرد و غبار خوزستان، انتشارات موسسه تحقیقات جتگلها و مراتع کشور، 166 صفحه.
-درگاهیان، ف.، رضوی­زاده، س. و لطفی­نسب اصل، س.، 1397. نقش مدیریت منابع آب به عنوان یکی از عوامل موثر در تشدید فعالیت کانون گرد و غبار جنوب و جنوب شرق اهواز، نشریه طبیعت ایران، 3(4): 33-26.
-عباسی، ح.ر.، 1398. آیا بارش­های سیل­آسا موجب کاهش ریزگردها می­شود؟. نشریه طبیعت ایران، 4(1): 8-6.
-وهابی، ج.، 1376. پهنه‏بندی سیل با به‏کارگیری سنجش از دور و سیستم‏های اطلاعات جغرافیایی در حوزه‏ی آبخیز طالقان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، دانشگاه تربیت مدرس، 173 ص.