مخاطرات محیط زیستی فراروی دانش بومی ماسه‌زارهای بیابانی

ماسه­‌زارهای بیابانی یکی از شکل­‌های ژئومورفولوژی غالب گستره نواحی گرم و خشک بیابانی به شمار می­‌آید که به‌­واسطه ساختار عوامل تشکیل­‌دهنده این رخساره، از شرایط ادافیکی خاصی برخوردار می­‌باشند. وجود خاک­‌های ماسه‌­ای با نفوذپذیری بسیار زیاد و حساس در برابر فرسایش بادی، حاکمیت طوفان شن، فقر مواد غذایی خاک، کمبود رطوبت نسبی، فراوانی انرژی نورانی خورشید، نقصان نزولات جوی و خشکی مفرط هوا، از جمله ویژگی­‌های برجسته ماسه‌­زارهای بیابانی می‌­باشد که استقرار گیاهان شن­‌دوست را محدود ساخته و تنوع و تراکم پوشش گیاهی نیز پائین می­‌باشد. (بتولی و شاهمرادی، 1391).
اراضی ماسه‌­ای که به بیابان­‌های ماسه‌­ای یا« ارگ» موسوم است از عوارض مهم در مناطق بیابانی می­‌باشند. این نوع بیابان‌­ها در نتیجه فرسایش شدید سایر مناطق و حمل ماسه و انباشته شدن آن حاصل می‌­شوند و در صورت تداوم وزش باد و طوفان در این مناطق، تپه‌­های ماسه­‌ای جدید دائماً تشکیل می­‌گردند (احمدی، 1387). مناطق خشک و بیابانی یکی از اکوسیستم‌­های بسیار حساس موجود در طبیعت می­‌باشد که به‌­واسطه عوامل محدود­کننده متنوع حاکم بر این مناطق، باعث ایجاد شرایط خاص زیست محیطی شده و نتیجتا" تنوع گیاهی آن بسیار محدود می­‌شود (کردوانی، 1374). بیش از چهل و شش هزار کیلومتر مربع از اراضی بیابانی کشور را پهنه­‌های ماسه‌­ای تشکیل می­‌دهد (عباسی، 1392). اگرچه در بخشی از گستره ماسه­‌زارهای بیابانی به لحاظ استقرار گیاهان ماسه‌­دوست، امروزه به­‌عنوان تپه‌­های شنی پوشیده از گیاه تلقی شده و جزء اراضی ماسه­‌ا‌ی تثبیت شده قرار می­‌گیرند، با وجود این در بخش قابل توجهی از پهنه‌­های شنی که بدون پوشش گیاهی بوده و به لحاظ حاکمیت باد و سیطره انواع استرس­‌های محیطی، جزء تپه‌­های ماسه‌­ای فعال و روان قرار داشته و هر ساله با جابجائی خود مشکلات فراوانی را برای جاده‌­ها، اراضی کشاورزی، شهرها و تأسیسات وارد می‌­آورند و پیوسته نیز در حال پیش­روی هستند (بتولی، 1381)...