اصلاح مراتع تخریب‌شده در مناطق نیمه‌استپی استان مرکزی

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران

2 پژوهشگر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران

چکیده

گیاه ورک (Rosa persica Michx. ex Juss) یکی از گونه­‌های مهاجم در عرصه­‌های مرتعی است که در مراتع تخریب شده و دیمزارهای رها شده و کم بازده به سرعت گسترش یافته و بر ویژگی­‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم­‌های مرتعی تأثیر منفی گذاشته است. این پژوهش به منظور بررسی امکان اصلاح و احیاء مراتع تخریب‌شده در ورک­زارهای نیمه‌استپی استان مرکزی انجام شد. در این مطالعه، مقایسه روش‌­های مختلف مرتع‌کاری شامل بذر­کاری در فارو، بذر­کاری مستقیم و کپه­‌کاری با استفاده از گونه­‌های Agropyron elengatum، Bromus tomentellus، Onobrychis subnitens، Onobrychis melanotricha،Sanguisorba minor، Medicago sativaوOnobrychis sativa در قالب طرح آزمایشی کرت‌­های خرد شده بر پایه بلوک­‌های کامل تصادفی با چهار تکرار و در سه سال متوالی انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد استقرار نونهال­‌ها، به ترتیب مربوط به بذر­کاری توام با ایجاد فارو، کپه­‌کاری و بذر­کاری مستقیم بود. همچنین صرف نظر از نوع روش اصلاحی؛ گونۀ Agropyron elengatum با بیشترین درصد استقرار نونهال­ها، گونه مناسبی برای کاشت در هر سه روش است و پس از آن گونه­‌های Sanguisorba minor، Medicago sativaوBromus tomentellusدر اولویت می‌باشند. لذا بذر­کاری گونه‌­های ذکر شده توأم با ایجاد فارو جهت اصلاح و احیاء مراتع تخریب شده در این مناطق توصیه می‌­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Improvement of degraded rangelands in the semi-steppe regions of Markazi province

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Mirdavoudi 1
  • Zia Azdoo 2
1 Assistant Prof., Department of Natural Resources, Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Arak, Iran
2 Research Expert, Department of Natural Resources, Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Arak, Iran
چکیده [English]

Rosa persica Michx (ex Juss.) is one of the invasive species in Iran, which has rapidly expanded in the degraded rangelands and abandoned and low-yield rainfed areas, negatively affecting the structure and function of rangeland ecosystems. This research was carried out to investigate the possibility of improvement and reclamation of degraded rangelandsin one of the semi-steppe regions of Markazi province, whose dominant species was R. persica. In the present study, we evaluated the effects of four improvement treatments including control, furrow and seeding, pit seeding, and direct seeding with Agropyron elengatum, Bromus tomentelus, Onobrychis subnitens, Onobrychis melanotricha, Sanguisorba minor, Medicago sativa, and Onobrychis sativa. The experiment was arranged in a split plot based on complete randomized block design for three consecutive years. According to the results, the highest seedling establishment was recorded for furrow and seeding, pit seeding, and direct seeding, respectively. Regardless of the type of improvement methods, Agropyron elengatum with the highest establishment percentage is a suitable species for planting in all three improvement methods, followed by Medicago sativa, Sanguisorba minor, and Bromus tomentellus. Therefore, the seeding of these species in furrow is recommended for improvement and reclamation of degraded rangelandsin this area

کلیدواژه‌ها [English]

  • direct seeding
  • contour furrowing
  • pit seeding
  • range improvement methods
  • Rosa persica
- آذرنیوند، ح.، زارع چاهوکی، م.ع. 1387. اصلاح مراتع. انتشارات دانشگاه تهران، 335 صفحه.
- احمدی، ا.، سند گل، ع.ع. ۱۳۸۵. بررسی اثر کپه‌کاری در بهبود وضعیت و تولید مراتع گل آدم سلماس.فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، ۱۳(۱): ۴۸-۵۲.
- بی‌­نام. 1380. طرح مطالعاتی ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی مهندس یونسی. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان مرکزی.131  صفحه.
- پیمانی فرد، ب.، ملک پور، ب.، فائزی پور، م. 1373. معرفی گیاهان مهم مرتعی و راهنمای کشت آنها برای مناطق مختلف ایران. نشریه شماره 24، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، 79 ص.
- حبیب‌زاده، ا.، گودرزی، م.، مهرورز مغانلو، ک.، جوانشیر، ع.1387. تاثیر  پیتینگ، ریپینگ وکنتورفارو در ذخیره رطوبت. مجله منابع طبیعی ایران، 60 : 410- 397.
- فهیمی مرغزار، ح.، سعیدافخم الشعرا، م.ر.، دلاوری، ا. 1392. بررسی تاثیر عملیات کنتور فارو همراه با بذر کاری Agropyron elengatum  بر میزان تولید و پوشش مراتع نیمه خشک (مطالعه موردی شهرستان قوچان، منطقه  بهارکیش)، اولین  همایش ملی الکترونیکی کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، تهران، موسسه آموزش عالی مهراروند، گروه ترویجی دوستداران محیط زیست.
- فیاض، م.، یگانه بدرآبادی، ح. و همکاران. 1394. ارزش رجحانی گیاهان مرتعی ایران جلد اول مراتع مناطق نیمه استپی و کوهستان­های مرتفع ایران. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور، شماره 456، 380 ص.
- فیاض، م. شناسایی مناطق اکولوژیک ایران. گزارش نهایی پروژه تحقیقاتی با کد 89036- 09- 09- 04، موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور، منتشر نشده.
- قربانی مقدم، م.، جنگجو برزل آباد، دستورانی، م.ت.، زادبر، م. 1394. بررسی تاثیر استحصال آب باران به وسیله کنتور فارو، چاله های کپه، و هلالی آبگیری در استقرار سه گونه مرتعی در مرتع چاهدر مشهد. چهارمین کنفرانس سیستم بارش مشهد، مشهد، 28-29 بهمن، 9 ص.
- مصداقی، م. 1394. مرتعداری در ایران. انتشارات دانشگاه صنعتی سجاد، 326 ص.
- مفیدی چلان، م.، جعفری، م.، طویلی، ع.، علیجانپور، ا. 1395.  تاثیر سه روش اصلاح مراتع بر ویژگی­های پوشش گیاهی مراتع امام کندی ارومیه. پژوهش و سازندگی (پژوهش­های آبخیزداری)، 113: 39-30.
- مقدم، م. ر. 1377. مرتع و مرتعداری. انتشارات دانشگاه تهران، 470 ص.
- میرداودی، ح. ر. 1396. بررسی اثر کوتاه مدت آتش­‌سوزی بر تغییرات پوشش گیاهی در مراتع استان مرکزی (مطالعه موردی : منطقه خنداب) (فاز اول). گزارش نهایی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 41 ص.