جایگاه حفاظتی زیرگونه‌ای انحصاری از جنس کُلاه میرحسن از ایران

نوع مقاله : معرفی گونه‌های گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، باغ گیاهشناسی کاشان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کاشان، ایران

2 استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

زیرگونه «کُلاه میرحسن کاشانی» (Acantholimon glabratum Assadi subsp. kashanense Batuli & Assadi) انحصاری ارتفاعات ویشنگ بَرزُک و قزآن قمصر (استان اصفهان) است. رویشگاه بسیار محدود این گیاه فقطدر اراضی صخره­‌ای و سنگلاخی و دامنه مخروط‌افکنه کوه کَرگش منطقه حفاظت‌شده بَرزُک- قمصر واقع شده است. این منطقه در بخش کوهستانی ناحیه رویشی ایرانو- تورانی و در محدوده ارتفاعی 2850 تا 3100 متر از سطح دریا استقرار دارد. جایگاه حفاظتی این گیاه بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، جمعیت­ به‌شدت منفک از یکدیگر، تجدید حیات محدود به‌دلیل تولید محدود بذر و کیفیت رویشگاه، این زیرگونه در بحران انقراض قرار دارد. بررسی­‌ها نشان داد که فشار چرای دام­‌های مازاد بر مرتع، ریشه­‌کنی توسط افراد بومی، فعالیت معدن­‌کاوی و احداث جاده در این منطقه از عوامل اصلی تهدیدکننده این گیاه انحصاری تلقی شده که ضرورت دارد به­‌عنوان ذخیره ژنتیکی طبیعی مورد حفاظت ویژه قرار گیرد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The conservation status of Acantholimon glabratum Assadi subsp. kashanense Batuli & Assadi; A rare and endemic subspecies from Iran

نویسندگان [English]

  • Hossein Batooli 1
  • Ziba Jamzad 2
  • Adel Jalili 2
1 Assistant Prof., Kashan Botanical Garden, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Kashan, Iran
2 Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Acantholimon glabratum Assadi subsp. kashanense Batuli & Assadi is an endemic subspecies in Vishange-e Barzuk highlands and Qhamsar; Qazaan (Isfahan Province, Iran). The very limited distribution of this plant is only on rocks and the alluvial fan ridge of the Kargash Mountain, in the protected area of Barzuk-Ghamsar. Its habitat is located in mountainous part of the Irano -Touranian region and in the altitude range of 2850 to 3100 meters above sea level. The conservation status of A. glabratum subsp. kashanense was defined based on International Union for Conservation of Nature (IUCN) Red List Categories. Referring to the area of occupancy, highly fragmented populations, low regeneration due to limited seed setting and quality of habitat, A. glabratum subsp. kashanense is recognized as “Critically Endangered”. The field observations indicated that excessive livestock surplus on rangeland, eradication by indigenous people, mine exploration activity and road construction in this area were the main threats to this subspecies. Therefore, special attention and full conservation of this natural genetic reserve is needed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conservation status
  • Acantholimon glabratum subsp. kashanense
  • endangered species
  • protected areas
  • Endemic species

مراجع

اسدی، مصطفی. 1384. فلور ایران- تیره کلاه میرحسن، کلاه قاضی (Plumbaginaceae)، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور. 232 صفحه.
بتولی، حسین. 1382. بررسی تنوع زیستی و غنای گونه­ای عناصر گیاهی ذخیره­گاه قزاآن کاشان. پژوهش و سازندگی، 16(4): 104-85.
بتولی، حسین. 1396. مطالعه جامعه­شناسی گیاهی مناطق حفاظت­شده و دست­نخورده ناحیه رویشی ایران – تورانی (منطقه حفاظت شده قمصر- استان اصفهان). گزارش خاتمه یافته، موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور، 109 صفحه.
بتولی، حسین. 1380. مدیریت مراتع قشلاقی بیابان­های حوضه مسیله با تأکید بر حفظ ذخائر ژنتیکی گیاهان بومی و سازگار. اولین همایش ملی تحقیقات مدیریت دام و مرتع. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان سمنان. 6-5 اردیبهشت.
جلیلی، ع. و جم­زاد، ز. 1395. طرح تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان و اکوسیستم­های ایران. موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور.
قهرمان، احمد. 1373. کورموفیت­های ایران (سیستماتیک گیاهی)، جلد سوم. انتشارات مرکز نشر دانشگاهی. 768 صفحه.
مجنونیان، هنریک. 1379. مناطق حفاظت شده ایران (مبانی و تدابیر حفاظت از پارک­ها و مناطق). انتشارات سازمان حفاطت محیط زیست تهران. 472 صفحه.
محبی، ج.، جم­زاد، ز. و بخشی خانیکی، غ. 1395. جایگاه حفاظتی شش گونه انحصاری مرزه در ایران، نشریه طبیعت ایران، سال اول، شماره1: 79-74.
محرک، فریده. 1390. فیلوژنی مولکولی تیره Plumbaginaceae با تأکید بر سرده Acantholimon براساس توالی‌های هسته‌ای nrDNA ITS  در ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد علوم گیاهی. دانشکده زیست­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
مظفریان، ولی­الله. 1375. فرهنگ نام­های گیاهان ایران، انتشارات فرهنگ معاصر. 596 صفحه.
Assadi, M. & Mirtadzadini, S.M. 2006. Three new species of the genus Acantholimon (Plumbaginaceae) from Iran. The Iranian journal of Botany, 11(2); 129-136.
Assadi, M. 2003. Two new species of the genus Acantholimon Boiss. (Plumbaginaceae) from Iran. The Iranian Journal of Botany, 10(1); 25-29.
Assadi, M. 2004: Acantholimon hormozganense and A. zaeifii (Plumbaginaceae), two new species from Iran. -Iran. J. Bot. 10 (2): 153-157.
Assadi, M. 2005. Four new species of the genus Acantholimon (Plumbaginaceae) from Iran. The Iranian Journal of Botany, 11(1); 31-39.
Assadi, M. 2006. Distribution patterns of the genus Acantholimon (Plumbaginaceae) in Iran. The Iranian Journal of Botany, 12(2); 114-120.
Bertzky, B., Corrigan, C., Kemsey, J., Kenney, S., Ravilious, C., Besancon, C. and Burgess, N.D., 2012. Protected planet report: tracking progress towards global targets for protected areas. IUCN and UNEP-WCMC, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
Boissier, E. 1846. Diagnoses Plantarum Orientalum Novarum ser. 1(7): 69. – Graz.
Bokhari, M. H. & Edmondson, J. R. 1982: Acantholimon in P. H. Davis Flora of Turkey vol. 7: 478-502. -Edinburgh.
Brooks, TM., Bakarr, MI., Boucher, T., Da Fonseca, G.A.B., Hilton-Taylor, C., Hoekstra, JM., Moritz, T., Olivier, S., Parrish, J., Pressey, R.L., Rodrigues, A.S.L., Sechrest, W., Stattersfield, A., Strahm, W. and Stuart, S.N., 2001. Coverage provided by the global protected-area system: Is it enough? Bioscience. 54, 1081–1091.
Bunge, A. von 1872. Die gattung Acantholimon Boiss. –Mem. Acad. Imper. Sci. St. Petersb. Ser. 7, 18 (2): 1-72.
Butchart, S.H.M., Walpole, M., Collen, B., van Strien, A., Scharlemann, J.P.W., Almond, R.E.A., Baillie, J.E.M., Bomhard, B., Brown, C., Bruno, J., Carpenter, K.E., Carr, G.M., Chanson, J., Chenery, A.M., Csirke, J., Davidson, N.C., Dentener, F., Foster, M., Galli, A., Galloway, J.N., Genovesi, P., Gregory, R.D., Hockings, M., Kapos, V., Lamarque, J.F., Leverington, F., Loh, J., McGeoch, M.A., McRae, L., Minasyan, A., Morcillo, M.H., Oldfield, T.E.E., Pauly, D., Quader, S., Revenga, C., Sauer, J.R., Skolnik, B., Spear, D., Stanwell-Smith, D., Stuart, S.N., Symes, A., Tierney, M., Tyrrell, T.D., Vie, J.C. and Watson, R., 2010. Global biodiversity: indicators of recent declines. Science. 328, 1164–1168.
Coad, L., Burgess, N.D., Fish, L., Ravillious, C., Corrigan, C., Pavese, H., Granziera, A. and Besançon, C., 2008. Progress towards the convention on biological diversity terrestrial 2010 and marine 2012 targets for protected area coverage. Parks. 17, 35–42.
Geldmann, J., Barnes, M., Coad, L., Craigie, I.D., Hockings, M. and Burgess, N.D., 2013. Effectiveness of terrestrial protected areas in reducing habitat loss and population declines. Biological Conservation. 161, 230-238.
Linchevskii, I. A. 1952: Acantholimon in B. K. Shishkin & E. G. Bobrov Flora of the USSR vol. 18: 301-372. -Moskva & Leningrad.
Maassoumi, A.A. 2005. The genus Astragalus in Iran. Vol 5. Tehran.
Mobayen, S. 1964. Revision taxonomique du genre Acantholimon. Tehran.
Rechinger, K. H. & Schiman-Czeika, H. 1974: Plumbaginaceae in K. H. Rechinger Flora Iranica no.108. -Graz.
Reid. W.V., McNeely, A.J., Tunsall, B.D., Bryant, A.D., Winograd, M. 1993. Biodiversity indicators for policy makers. Washington, D.C. Word resources institute. 1-33.
Rodrigues, A.S.L., Akcakaya, H.R., Andelman, S.J., Bakarr, M.I., Boitani, L., Brooks, T.M., Chanson, J.S., Fishpool, L.D.C., Da Fonseca, G.A.B., Gaston, K.J., Hoffmann, M., Marquet, P.A., Pilgrim, J.D., Pressey, R.L., Schipper, J., Sechrest, W., Stuart, S.N., Underhill, L.G., Waller, R.W., Watts, M.E.J. and Yan, X., 2004. Global gap analysis: priority regions for expanding the global protected-area network. Bioscience. 54, 1092–1100.
طبیعت ایران
دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 8
فروردین و اردیبهشت 1397
صفحه 100-109

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار