پیشینه زوال جنگل‌های بلوط زاگرس

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد، ایران

3 دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران

4 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

5 دکترای جنگلشناسی و اکولوژی جنگل، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

چکیده

زوال بلوط پدیده‌ای چندبعدی و پیچیده محسوب می‌شود که عامل‌های مختلف زیستی و غیرزیستی زمینه‌ساز بروز و شیوع آن هستند. سابقه بروز این پدیده به حدود سه قرن پیش باز می‌گردد و آخرین رخداد آن در برخی از کشورهای اروپایی در دهه 1980 میلادی به‌وقوع پیوست. جنگل‌های بلوط زاگرس نیز از دهه 1380 با این پدیده مواجه شدند و در حال حاضر گستره‌ای بیشتر از یک میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس مبتلا به این پدیده است. مجموعه اقدامات ستادی و فنی انجام شده تا حدودی زوایای مختلف این بحران را روشن ساخته، اما کنترل کامل آن نیازمند عزم جدی و توجه کافی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The history of oak decline in Zagros forests

نویسندگان [English]

  • Mehdi Pourhashemi 1
  • Hasan Jahanbazi Goujani 2
  • Jafar Hoseinzadeh 3
  • Seyyed kazem Bordbar 4
  • Yaghoub Iranmanesh 2
  • Yahya Khodakarami 5
1 Associate Prof., Forest Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Assistant Prof., Research Division of Natural Resources, Chaharmahal and Bakhtiari Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shahrekord, Iran
3 Associate Prof., Research Division of Natural Resources, Ilam Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Ilam, Iran
4 Assistant Prof., Research Division of Natural Resources, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Iran
5 Ph.D. in Silviculture and Forest Ecology., Research Division of Natural Resources, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Oak decline is a multidimensional and complex phenomenon, involving the interaction of biotic and abiotic factors. The history of this phenomenon goes back more than three centuries ago and the latest has occurred in some European countries during 1980s. Zagros oak forests faced with this phenomenon since 2002s. Nowadays, more than one million hectares of Zagros oak stands is affected by oak decline syndrome. Administrative and technical operations have made clear different aspects of the crisis; however, full control of this crisis requires serious commitment and attention to the importance of it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zagros
  • oak decline
  • biotic factor
  • abiotic factor
 بخشی گنجه، م.، رحیمیان، ح.، شمس‌بخش، م. و صفایی،  ن.، 1395. شناسایی و تعیین خصوصیات باکتری‌های  همراه با درختان بلوط آلوده شمال ایران. بیست و دومین کنگره گیاه‌پزشکی ایران، 9-6 شهریور، دانشگاه تهران.
بی‌نام، 1389. شیوه‌نامه مدیریت جامع کنترل خشکیدگی رویشگاه جنگلی زاگرس. دفتر حفاظت و حمایت از منابع طبیعی، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 11 صفحه.
بی‌نام، 1390- الف. طرح ملی پیشگیری و کنترل خشکیدگی جنگل‌های بلوط در اکوسیستم‌های مناطق جنگلی زاگرس. دفتر امور منابع جنگلی، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 52 صفحه.
بی‌نام، 1390- ب. دستورالعمل تعیین ضوابط و معیارهای فنی  اجرایی عملیات بهداشتی، ‌اصلاحی و پرورشی به‌منظور پیشگیری و کنترل خشکیدگی جنگل‌های غرب کشور. دفتر امور منابع جنگلی، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری  کشور، 7 صفحه.
بی‌نام، 1391. دستورالعمل مدیریت پایدار جنگل در اکوسیستم‌های جنگلی زاگرس به‌منظور پیشگیری و کنترل خشکیدگی بلوط. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 15 صفحه.
بی‌نام، 1393- الف. برنامه راهبردی مدیریت پایدار بوم‌سازگان جنگلی زاگرس. گروه راهبردی مدیریت  پایدار بوم‌سازگان جنگلی زاگرس، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 13 صفحه.
بی‌نام، 1393- ب. برنامه ‌اقدام مدیریت پایدار بوم‌سازگان جنگلی زاگرس. گروه راهبردی مدیریت پایدار بوم‌سازگان جنگلی زاگرس، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 6 صفحه.
بی‌نام، 1393- ج. طرح پیشگیری، کنترل و مبارزه با خشکیدگی  بلوط در رویشگاه جنگلی زاگرس. انتشارات سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 20 صفحه. بی‌نام، 1394. خلاصه عملکرد اجرایی طرح حفاظت از تنوع زیستی در سیمای حفاظتی زاگرس مرکزی در سال 2015. سازمان حفاظت محیط زیست، 9 صفحه.
جعفری، م.ر.، پورهاشمی، م.، نوروزی، ع.ا.، میرآخورلو، خ. و محمدپور، م.، 1393. شناسایی و پهنه‌بندی توده‌های  خشکیده جنگل‌های بلوط در استان ایلام با استفاده از RS و GIS. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات  جنگلها و مراتع کشور، تهران، 57 صفحه.
حسین‌زاده، ج.، پورهاشمی، م.، ثاقب‌طالبی، خ.، طهماسبی، م.، نجفی‌فر، ع. و حسینی، ا.، 1393. ارزیابی کمی و کیفی ساختار توده‌های خشکیده بلوط در جنگل‌های استان ایلام. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات  جنگلها و مراتع کشور، تهران، 51 صفحه.
حسین‌زاده، ج.، پورهاشمی، م.، خوشنویس، م.، اعظمی، ا.، محمدپور، م. و رشیدی، س.، 1395. بررسی و کاربرد ذخیره  نزولات در مقابله با خشکیدگی درختان بلوط استان ایلام. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 47 صفحه.
حسینی، ا.، حسینی، س.م.، رحمانی، ا. و آزادفر، د.، 1392. مقایسه  خصوصیات محیط‌های رقابتی توده‌های سالم بلوط ایرانی و
 توده‌های متأثر از زوال بلوط در استان ایلام.   تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21(4): 616-606.
حسینی، ا.، 1394. پاسخ‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک برگ درختان در توده‌های دچار زوال بلوط ایرانی. تحقیقات ژنتیک
 و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی، 23(2): 298-288.
ذاکری انارکی، س. و فلاح شمسی، س.ر.، 1392. بررسی امکان تهیه نقشه خشکیدگی تک‌درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) با استفاده  از تصاویر ماهواره‌ای Rapideye و  Aster- L1B. مجله جنگل ایران،  5(4): 456-443.
سلیمانی، ر.، حسین‌زاده، ج.، پورهاشمی،  م.، رحمانی، ا.، محمدپور، م. ، جوزیان، ع.، سیاوشی، ک. و شفیعی، ز.، 1393. بررسی وضعیت خاک جنگل در توده‌های خشکیده بلوط  مناطق تحت ‌تأثیر خشکسالی  در استان ایلام. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 76 صفحه.
صیدزاده، ح.، رضایی، ج.، پورهاشمی، م. و سیداخلاقی، س.ج.، 1394.  بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مردم در حفظ و احیای جنگل‌های  بلوط مبتلا به خشکیدگی در استان  ایلام از دیدگاه بهره‌برداران و کارشناسان. گزارش نهایی طرح پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران،  34 صفحه.
عارفی‌پور، م.ر.، 1388. بررسی علل خشکیدگی درختان بلوط در جنگل‌های استان ایلام. گزارش داخلی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع  کشور، تهران، 22 صفحه.
عارفی‌پور، م.ر.، فارسی، م.ج. و عزیزخانی، ا.، 1390. بررسی علل خشکیدگی جنگل‌های بلوط در استان‌های ایلام، لرستان،
کهگیلویه و بویراحمد و فارس. گزارش داخلی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 3 صفحه.
عزیزخانی، ا. و عارفی‌پور، م.ر.، 1389. خشکیدگی جنگل‌های بلوط استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و فارس، گزارش داخلی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 21 صفحه.
میرابوالفتحی، م.، 1391. شیوع بیماری زغالی درختان بلوط و آزاد در جنگل‌های زاگرس و البرز. نشریه بیماری‌های گیاهی، 49(2): 263- 257.
Brasier, C.M., 1996. Phytophthora cinnamomi and oak decline in Southern Europe.  Environmental contraints including climate change. Annals of Forest Science, 53: 347-358.
Brasier, C.M., Robredo, F. and Ferraz, J.F.P., 1993. Evidence for Phytophthora cinnamomi involvement in Iberian oak decline. New or unusual records. Plant Pathology, 42: 140-145.
Clatterbuck, W.C. and Kaufmann, B.W., 2007.  Managing oak decline. A Regional Peer-Reviewed
Technology Extension Publication, 6p.
Cobos, J.M., Montoya, R. and Tuset, J.J., 1993. New damage to Quercus woodlands in Spain. Preliminary evaluation of the possible implication of Phytophthora cinnamomi. Jung, T., Blaschke H. and Oßwald, W., 2000.
Involvement of soilborne Phytophthora species in Central European oak decline and the effect
of site factors on the disease. Institute of Forest Botany, Section Forest Phytopathology,  Technische Universität München. Plant Pathology,  49: 706-718.
Moreira, A.C. and Martins J.M.S., 2004. Influence of site factors on the impact of Phytophthora
cinnamomi in cork oak stands in Portugal. Forest Pathology, 35(3): 145-162.
Robin, C., Desprez-Loustau, M-L, Capron, G. and Delatour, C., 1998. First record of Phytophtora
cinnamomi on cork holm oaks in France and evidence of pathogenicity. Annals of Forest Science, 55: 869-883.
Sonesson K. and Anderson S., 2001. Forest Condition of Beech and Oak in Southern Sweden 1999. Jönköping, Sweden: Swedish National Board of Forestry, Report 12.
Thomas F. M., Blank R. and Hartmann G., 2002.  Abiotic and biotic factors and their interactions
as causes of oak decline in Central Europe.  Forest Pathology, 32: 277-307. Blackwell Verlag, Berlin.