تشکیل باغ بذر سیاه‌تاغ (Haloxylon aphyllum (Minkw.) Iljin)

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

3 مربی پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

4 پژوهشگر، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود در جنگل‌ها و تشکیل باغ بذر یک انتخاب نیست، بلکه یک الزام به ‏حساب ‌می‏‌آید. باغ بذر درختان جنگلی در کشورهایی نظیر ایران با پوشش کم جنگل یکی از ضرورت‌هاست. این در شرایطی است که بهره‌برداری‌های غیراصولی از گونه‌های درختی جنگلی در بیشتر نقاط کره زمین سبب پس‌روی ژنتیکی و تخریب تنوع و ساختار ژنتیکی بسیاری از گونه‌های جنگلی ارزشمند شده است. با هدف بررسی توانمندی ژنتیکی تاغ، شش جمعیت از سیاه‌تاغ (Haloxylon aphyllum (Minkw.)Iljin) از استان‌های خراسان رضوی، قم، یزد، سمنان، کرمان و سیستان و بلوچستان در یک طرح ملی مورد بررسی مقدماتی قرار گرفتند. در این طرح پایه‌های مطلوب از ‎نظر فرم ظاهری انتخاب شده و در استان مربوطه آزمون نتاج روی آنها اجرا شد. از بین پایه‌های مورد مطالعه تعدادی پایه‌ برتر انتخاب شد که مبنای تشکیل باغ بذر سیاه‌تاغ در استان‌های قم، خراسان رضوی و یزد شدند. پس از تولید نهال از بذر حاصل از پایه‌های منتخب، نهال‌هایی که در بدو رویش شرایط مطلوبی را از خود نشان دادند به‎نحوی در باغ بذر غرس شدند که کمترین خویشاوندی بین نهال‌های مجاور وجود داشته ‌باشد. بهینه ‌کردن تنوع ژنتیکی در باغ بذرهای مذکور به‎صورت پویا و همراه با بهره‌برداری از آن باید ادامه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Establishment of black saxaul (Haloxylon aphyllum (Minkw.)Ilj) in seed orchard

نویسندگان [English]

  • Hossein Mirzaie-Nodoushan 1
  • Abbas Poormeidani 2
  • Ali Mirhosseini 3
  • Hossein Rahimi 4
1 Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Assist. Prof., Research Division of Natural Resources, Qom Agricultural and Natural Research and Education Center, AREEO, Qom, Iran
3 Senior Research Expert, Research Division of Natural Resources, Yazd Agricultural and Natural Research and Education Center, AREEO, Yazd, Iran
4 Research Expert, Research Division of Natural Resources, Khorasan Razavi Agricultural and Natural Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Nowadays, optimized utilization of forests potentials and seed orchard establishment is not an option rather it is an obligation. In countries such as Iran, which are considered as low forest countries, forest seed orchard establishment is a non-replaceable exigency. This is in such conditions in which unsystematically exploration of forest tree species has caused genetic deterioration and reduction of genetic variation of a great number of valuable forest tree species. Following fulfillment of a national research project on investigation of genetic potential of Haloxylon species, six populations of H. aphyllum collected from Khorasan Razavi, Qom, Yazd, Semnan, Kerman and Sistan and Baluchestan provinces were primarily investigated by which a number of suitable trees with appropriate performance were selected. The selected trees were further investigated by progeny testing in the six provinces. A number of superior genotypes were selected on which H. aphyllum seed orchard was established in Qom, Khorasan Razavi, and Yazd provinces. Using collected seeds on the selected plus trees, seedlings were produced, and a further selection was performed on the seedlings and planted in the seed orchards in such a way that the least relationship could be found between adjacent stands. Optimization of genetic variation in the mentioned seed orchards should be dynamically continued, along with utilization of their outcomes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • seed orchard
  • Haloxylon aphyllum
  • progeny test
  • Genetic variation
اسپهبدی, ک.، میرزایی ندوشن، ح.، طبری، م. و اکبری نیا، م.، 1382. بررسی تنوع ژنتیکی بارانک (Sorbus torminalis L. Crantz) از طریق بررسی صفات میوه. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، 11: 201 – 218.
پورمیدانی، ع.، خاکدامن، ح. و میرزایی ندوشن، ح.، 1384. وراثت‌پذیری و همبستگی‌‌های فنوتیپی و ژنوتیپی صفات در ژنوتیپ‌‌های مختلف سیاه تاغ (Haloxylon aphyllum). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، 13: 227-246.
تابنده ساروی، آ.، طبری، م.،میرزایی ندوشن، ح. و اسپهبدی، ک.، 1391. بررسی تنوع بین و درون جمعیت­های بلندمازو با استفاده از ویژگی‌های­ نونهالی آنها. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، 20: 69-82.
سالار، ن.، میرزایی ندوشن ح. و جعفری، ع.ا.، 1390. گزینش ژنوتیپ‌‌های برتر سیاه تاغ در شرایط اقلیمی سمنان. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 19: 359-368
میرحسینی، ع.، میرزایی ندوشن، ح.، باغستانی میبدی، ن. و زارع‏زاده، ع.، 1386. بررسی صفات مورفولوژیکی ژنوتیپ‌‌های مختلف سیاه تاغ (Haloxylon aphyllum) در شرایط اکولوژیکی یزد. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 15: 21-41.
میرزایی ندوشن، ح.، 1385. بررسی پتانسیل ژنتیکی موجود در تاغ برای اصلاح و گسترش آن در عرصه‌های بیابانی کشور. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی ملی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران.
میرزایی ندوشن، ح.، 1394. باغ بذر درختان جنگلی. انتشارات دانشگاه تهران، 297 صفحه.
میرزایی ندوشن، ح.، شریعت، آ. و اسدی‌‌کرم، ف.، 1380. ارزیابی تنوع ژنتیکی موجود در جمعیت‌‌های مختلف تاغ (Haloxylon sp.) با استفاده از الکتروفورز. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی، 7 : 99-117.
میرزایی ندوشن، ح.، میرحسینی، ع.، مداح عارفی، ح. و اسدی‌‌کرم، ف.، 1387. وراثت‌پذیری چند صفت رویشی در سیاه تاغ (Haloxylon aphyllum) در استان یزد. پژوهش و سازندگی (منابع طبیعی)، 80: 129-135.
Alizoti, P.G., Kilimis, K. and Gallios, P., 2010. Temporal and spatial variation of flowering among Pinus nigra Arn. clones under changing climatic conditions. Forest Ecology and Management, 259: 786–797.
Funda, T., 2012. Population genetics of conifer seed orchards. Ph.D. Thesis, The University of British Columbia, Canada.
Hosius, B., Bergmann, F., Konnert, M. and Henkel, W., 2000. A concept for seed orchards based on isoenzyme gene markers. Forest Ecology and Management, 131: 143-152.
Isik, K., 2011. Rare and endemic species: why are they prone to extinction? Turkish Journal of Botany, 35: 411–417.
Mirzaie-Nodoushan, H. and Asadi-Corom, F., 2002. Karyotypic studies of two Haloxylon species. The Nucleus, 45: 19-23 .
Reed, D.H. and Frankham, R., 2003. Correlation between fitness and genetic diversity. Conservation Biology, 17: 230-237.
Schneck, V. and Schneck, D., 2013. Management of seed orchards in Germany. In: Jansons, A. and Zvejniece, L., (Ed.s), Proceeding of the conference titled: Improving seed production from forest seed orchards in the Baltic Sea region countries – establishment, management, flowering stimulation and protection. Riga, Latvia