مقایسه بانک بذر خاک و پوشش گیاهی در مراتع نیمه‌استپی استان زنجان، مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده انگوران، ایستگاه قره‌بوق

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش، موسسۀ تحقیقات جنگل‌‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

2 استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استاد، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

4 پژوهشگر، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

5 مربی پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

چکیده

ویژگی­های بانک بذر خاک در دو عمق 0-5 و 5-10 سانتی­متری در  ایستگاه قره­بوق زنجان مورد مطالعه قرار گرفت. از 30 سینی حاوی نمونه­های دو عمق خاک در گل­خانه، 312 بذر متعلق به 15 گونه جوانه زدند که در یک مترمربع، میزان کل جوانه‌زنی شامل 228 نورست بود. شکل زیستی تروفیت بیشترین درصد جوانه­زنی و تعداد گونه را در دوعمق خاک داشته ­است. بیشترین تعداد جوانه­زنی کل گونه­ها مربوط به عمق 0-5 سانتی­متری بوده است. در میان گونه­های سبز شده، بیشترین فراوانی متعلق به Draba nuda در عمق 0-5 سانتی­متری خاک است. شاخص تشابه سورنسون گونه­های جوانه­زده از کل بانک بذر خاک با گونه­های گیاهی روی زمین %18 محاسبه گردید. همچنین میزان درصد تشابه هر عمق با  گونه­های گیاهی روی زمین نیز %18 و میزان درصد تشابه بین دو عمق خاک %75 محاسبه شد. نتایج  نشان داد که میانگین عدم شباهت میزان تراکم بین دو گروه بانک بذر خاک قره­بوق زنجان %69 می­باشد. آنالیز سیمپر نشان داد که %76/69 میانگین عدم شباهت تراکم نورست­ها در دو عمق خاک، به­ترتیب، متعلق به گونه­های Draba nuda، Astargalus sp.، گیاه دولپه­ای1، Poa bulbosa و Eremopoa persica  بوده است. مقایسه پوشش گیاهی روی زمین با موجودی بانک بذر خاک نشان داد که در ایستگاه قره­بوق زنجان، در صورت هرگونه آسیب طبیعی یا غیر طبیعی، بانک بذر این منطقه قابلیت احیاء سریع و کوتاه مدت پوشش گیاهی روی زمین را ندارد اما در بلندمدت با توجه به حضور گونه­هایی در عمق پایدار بانک بذر، مسیر حرکت توالی می­تواند آغاز شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of soil seed bank and vegetation in semi-steppe rangelands of Zanjan province, Case study: Anguran protected area, Ghara-Boogh station

نویسندگان [English]

  • Behnam Hamzeh 1
  • Parvaneh Ashoori 2
  • Adel Jalili 3
  • Rafat Habibi 4
  • Seid Ahmad Mousavi 5
1 Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extention Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Assistant Prof., Research Institute of Forests and Rangeland, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3 Professor, research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
4 Research Expert, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
5 Senior Research expert, Research center of Agricultural and Natural Resources of Zanjan, Agricultural Research, Education and Extention Organization, AREEO, , Zanjan, Iran
چکیده [English]

The characteristics of the soil seed bank of the Ghara-Boogh site were studied. Out of 30 trays containing two-depth soil samples, 312 seeds belonging to 15 species were germinated in the greenhouse, so that the total germination rate was 228 seedlings in one square meter. The therophytes had the highest germination percentage and number of species in two soil depths. The highest germination rate was related to the 0-5 cm depth. Among the germinated species, the highest abundance belonged to Draba nuda at a soil depth of 0-5 cm. The Sorenson's similarity index of species germinated from the soil seed bank was calculated to be 18%. Also, the similarity percentage of each depth with plant species on the ground was 18%. The similarity percentage between the two soil depths was 75%. The average dissimilarity of density between the two groups of soil seed bank was 69%. Simper analysis showed that 69.76% of the average dissimilarity of seedlings density in the two soil depths belonged to Draba nuda, Astrgalus sp., Poa bulbosa, and Eremopoa persica, respectively. Comparison of vegetation on the ground with soil seed bank showed that in case of any natural or non-normal damage in Ghara-Boogh station of Zanjan, the seed bank of this area does not have the ability to quickly and short-term regeneration of vegetation on the ground; however, due to the presence of some species at a depth of 5-10 cm of the soil seed bank, the plant succession can begin and the vegetation can be restored in the long-term.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Species richness
  • similarity
  • succession
  • Iran

مراجع

- افروزیان، م، صادقی، س.ا. و امیرآبادی­زاده، ح.  1396.  معرفی آفات بذرخوارخانواده Bruchidae بر روی گون­های مرتعی مراتع استان خراسان رضوی. اولین همایش بین­المللی پژوهش­های کاربردی در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط­زیست. https://www.civilica.com/Paper-AGRIHAMAYESH01-AGRIHAMAYESH01_168.html.
- آقابابایی طاقانکی، م.، اسدی،ا.، پژمان طهماسبی، پ. و شیرمردی، ح.ع. 1393. بررسی تشابه بانک بذر خاک و پوشش سطحی زمین برای شناخت پتانسیل­های بانک بذر در مراتع نیمه استپی استان چهارمحال بختیاری. نشریه علمی پژوهشی مرتع (8)1: 13-24.
- آموزگار، ل.، قربانی، ج.، شکری، م. و زالی، س.ح.1393. مقایسه گونه های موجود در پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در شش تیپ گیاهی مراتع جلگه ای شهرستان بهشهر استان مازندران. نشریه علمی پژوهشی مرتع (8)4: 351-362.
- اسدی، م.، معصومی، ع.ا.، خاتمساز، م.، مظفریان. و. (ویراستاران). 1367-1397. فلور ایران: 1-148. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران.
- اسماعیل­زاده، ا.، حسینی، س. م.، مصداقی، م.، طبری کوچک­سرایی، م. و محمدی، ج. 1388. آیا ترکیب گیاهی بانک بذر خاک قابلیت تشریح جوامع گیاهی رو زمینی را دارند؟ علوم محیطی 7 (2):41-62.
- باشماغی، م، عرفانزاده، ر، عابدی، م. 1396. اثر شدت آتش بر تراکم بانک بذر خاک گروه­های کارکردی گیاهان (مطالعه موردی: پارک ملی گلستان). مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی 70 ( 1): 43-55.
- حسینی کهنوج، س.ح.، عرفانزاده، ر. و آذرنیوند، ح. 1394. مقایسة خصوصیات بانک بذر خاک دو رویشگاه علفزار و جنگل. مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران 68 (3): 485-469.
- حمزه، ب. 1395. گزارش نهایی طرح بررسی تولید و غنای گونه‌های گیاهی در اکوسیستم‌های استپی، نیمه‌استپی و علفزار- سایت قره­بوق زنجان. شماره فروست پروژه ملی 56378. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
- دانش­گر، م.، عرفانزاده، ر.  و قلیچ­نیا، ح. 1396. بررسی گروه های کارکردی بانک بذر خاک و نقش آن در احیاء پوشش گیاهی مراتع تخریب شده (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی پلور، استان مازندران).  مرتع 11(2): 222-231.
-  سرابی، س، ابراهیمی، ا، اسمعیلی، م، روحانی، ح. 1394. اثر آتش­سوزی بر تراکم و تنوع بانک بذر خاک) مطالعه موردی :مراتع حاجی قوشان گنبدکاووس). پژوهش­های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی) 28 (106): 52-62.
- عرفانزاده، ر. و حسینی کهنوج، س.ح. 1391 . بررسی ترکیب بانک بذر خاک محدوده مرزی و قسمت­های مرکزی رویشگاه جنگلی (مطالعه موردی: حوضه واز در استان مازندران). فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران 20 (4): 656-668.
- قربانی پاشاکلایی، ج.، ایلون، ه.، شکری، م. و جعفریان جلودار، ز. 1387. مطالعه ترکیب گونه­ای پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در دو تیپ بوته­زار و مشجر مرتعی. ﻣﺮﺗﻊ2(3): 276- 264.
- قربانی پاشاکلایی، ج.، بهشتی، ز.، شکری، م. و تمرتاش، ر. 1390. ترکیب و مقدار بانک بذر خاک در یک بوم‌نظام مرتعی و اراضی مرتعی مجاور با سابقه زراعت (بررسی موردی: مرتع‌های ییلاقی در اسله سوادکوه، استان مازندران). مجله منابع طبیعی ایران 2: 243-231.
- کمالی، پ.، عرفان‌زاده، ر. و قلیچ­نیا، ح.، 1392. نقش بانک بذر خاک جهت احیا پوشش اراضی تخریب‌شده حوزه آبخیز واز. پژوهش‌های آبخیزداری 98: 117-124.
کمالی، پ. و عرفان‌زاده، ر. 1391. مطالعه رابطه پوشش سطحی و بانک بذر خاک (مطالعه موردی: حوزه آبخیز واز). مرتع 6 (2): 142-153.
- موسوی، م.، جلیلوند، ح.  و اسدی، ح. 1395. بانک بذر خاک و پوشش گیاهی روزمینی در پارک جنگلی چیتگر تهران. فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران (3): 474-484.
- نظری، س.، قربانی، ج.، زالی، س.ح. و تمرتاش، ر.1393. ترکیب گیاهی و تراکم بذر گونه­ ها در بانک بذر خاک علفزار کوهستانی در دامنه شمالی البرز. مجله پژوهشهای گیاهی (مجله زیست شناسی ایران) 27 (2 ): 310-319.
- نقی­پور برج، ع،  خواجه­الدین، س.ج،  بشری، ح، ایروانی، م و طهماسبی، پ. 1395. اثر آتش­سوزی و چرا بر تراکم، تنوع و غنای بانک بذر خاک در مراتع نیمه استپی زاگرس مرکزی. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران 23 (3): 442-453.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار