1دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
2استادیار، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
3پژوهشگر، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
وضعیت موجود کمبود علوفه، طی دوره‌‌های سخت خشکسالی حاکم بر عرصههای مرتعی، تداعی کننده این موضوع است که باید جهت تامین بخشی از علوفه دام از طریق علوفه‌‌های کم‌‌رایج و کم‌‌آب‌‌بر و مقاوم به شوری و خشکی، راهکار خردمندانه‌‌ای اندیشیده شود. در این راستا، انتخاب گیاهان علوفه‌‌ای بوته‌‌ای برای زمین‌‌های شور و مرتعکاری گونههای غیربومی آتریپلکس در برنامه احیاء مراتع خشک و بیابانی، از چند دهه قبل، به‌‌عنوان سیستم سودمندی برای تولید علوفه در نظر گرفته شده و اخیرا نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ارتباط با موفقیت مرتعکاری‌‌های ذکر شده، آمار گمراه کننده‌‌ای ارائه گردیده و همواره نظرات متفاوتی در خصوص ادامه یا توقف آتریپلکس‌کاری، مطرح بوده است. از این‌‌رو در پژوهش حاضر، جنبههای مختلف اقلیمی و اکولوژیکی کاشت گونههای غیربومی و بومی آتریپلکس (Atriplex)، مورد بررسی قرار گرفته است. با استناد به جنبههای مثبت و منفی مرتعکاری گونههای غیربومی آتریپلکس طی چند دهه گذشته، لزوم توجه به گونههای بومی آتریپلکس در مرتعکاری‌‌ها، جهت تامین کمبود علوفه، بیشتر نمایان می‌‌شود. مهم‌‌ترین مزیت گونههای بومی، تجدید حیات طبیعی و آسان آن در عرصههای طبیعی است که این موضوع با توجه به هزینه‌های بالای بوته‌کاری، از نظر اقتصادی و اکولوژیکی، بسیار با اهمیت می‌باشد. در این ارتباط، گونه Atriplex verrucifera یکی از گونههای بومی آتریپلکس است که در سطح وسیعی از شورهزارهای حاشیه دریاچه ارومیه، گسترش دارد و چراگاههای بسیار مطلوبی را برای چرای دام‌های اهلی و تامین علوفه، تشکیل می‌دهد. مقدار تولید آن در شرایط خشکسالی سخت یک دهه گذشته و به تبع آن پس‌روی آب دریاچه ارومیه، 220 تا 250 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار، برآورد شده است که با افزایش سطح تراز آبی و طی دوران ترسالی، این مقدار به بیش از 500 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار، خواهد رسید.
1Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2Assistance Professor, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, Iran
3Research Expert, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]
The present situation of forage deficiency during the severe periods of drought affecting rangeland areas suggests that a rational strategy should be considered in order to provide part of livestock forage through low-common and low-water and salinity and drought- resistant forage species. In this regard, the cultivation of forage plants in saline lands using non-native Atriplex species has been considered as a beneficial forage production system for several years ago. Regarding the success of the aforementioned practices, misleading statistics have been presented and there have always been different ideas about continuing or stopping planting of Atriplex. Therefore, in the present study, different climatic and ecological aspects of planting native and non-native species of Atriplex have been studied. Referring to the positive and negative aspects of planting the non-native-Atriplex species over the past few decades, the need to pay attention to native species of Atriplex to provide forage becomes more apparent. The most important advantage of native species is its natural and easy regeneration in natural areas, which is very important for economic and ecological reasons, given the high cost of planting. In this regard, Atriplex verrucifera is a native species distributed over a wide range of saline habitats along the margin of the Urmia Lake, and forms a very suitable pasture for domestic animals and forage grazing. The amount of its production in the severe drought conditions of the past decade was estimated to be 220-250 kg dry matter per hectare, reaching by more than 500 kg of dry forage per hectare by increasing the level of water level.
کلیدواژه‌ها [English]
Climate change, drought, salinity and drought-tolerant species, range improvement
مراجع
- اختصاصی، م.ر. و برزگری، غ.ر.، 1373. نیارهای اکولوژیکی سه گونه آتریپلکس غیربومی به‌منظور احداث چراگاههای مصنوعی. مجموعه مقالات سمینار ملی مرتع و مرتعداری، اصفهان.
- باغستانی، ن. و سندگل ع.ع.، 1386. تاثیر فاصله کاشت و نوع هرس بر تولید علوفه گونه آتریپلکس لنتی‌فرمیس در استان یزد. مجله منابع طبیعی ایران، 60 (2): 664-653.
- خسروی فرد، م.، سندگل، ع.ع و اکبری نیا، ا.، 1385. بررسی اثرات فاصله کاشت و هرس بر عملکرد علوفه Atriplex canescens در منطقه نودهک قزوین. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان، 13 (2): 10-94.
- شیدای کرکج، ا.، بارانی، ح.، اکبرلو، ح.، حشمتی، غ.ع. و خرمالی، ف.، 1392. ارزیابی نقش احیای مراتع از طریق کاشت گونههای غیربومی بر میزان کربن خاک (مطالعه موردی: مراتع چپرقویمه گنبد). نشریه پژوهش‌‌های آبخیزداری، 100: 107-119.
- علوی پناه، س. ک.، 1371. ضرورت منشایابی شوری آب و خاک و منبع تغذیه سفره‌‌های آب زیرزمینی بالا در پروژه‌‌های احیاء. مجموعه مقالات سمینار بررسی مسائل مناطق بیابانی و کویری ایران، یزد.
- فروغیان، پ. و موسوی اقدم، س.ح.، 1354. نقش گیاه آتریپلکس در احیای مراتع استپی. نشریه شماره 18 سازمان جنگلها و مراتع کشور، تهران، 44 صفحه.
- معتمدی، ج.، جعفری، ع.ا. و زهدی، م.، 1398. مدیریت رویشگاه خارشتر در شورهزارهای حاشیه دریاچه ارومیه. نشریه طبیعت ایران، 4(1): 42-33.
- مقیمی، ج.، 1384. معرفی برخی گونههای مهم مرتعی مناسب برای توسعه و اصلاح مراتع ایران. انتشارات آرون، 669 صفحه.
- موسوی اقدم، سی. ح.، 1366. گیاه آتریپلکس و نقش آن در احیای مراتع ایران. نشریه شماره 69 سازمان جنگلها و مراتع کشور، 132 صفحه.
ابتدای صفحه