نیاز آبی برخی از گونه‌های مورد استفاده در جنگل‌کاری مناطق خشک و نیمه خشک

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسنده

استادیار پژوهش، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

چکیده

به دلیل عدم توجه به نیازهای اکولوژیکی گونه­های جنگلی در مناطق خشک و نیمه خشک، به­ویژه نیاز آبی یا تبخیر و تعرق آنها، اغلب پروژه­های جنگل­کاری در این مناطق از پایداری مطلوبی برخوردار نبوده و دستیابی به اهداف تعیین شده به خوبی محقق نمی­گردد. با افزایش سن گیاهان، نیاز آبی آنها افزایش یافته و در بسیاری از موارد رقابت در بین پایه­ها برای تامین نیاز رطوبتی تشدید می­گردد. بررسی­ها نشان می­دهد که اغلب گونه­های جنگلی در این مناطق از تبخیر و تعرق پایین­تری نسبت به تبخیر و تعرق بالقوه برخوردار بوده و به عبارتی دارای ضرایب گیاهی کمی هستند. آنها می­توانند با سازوکارهای مختلف مورفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و اکوفیزیولوژیکی با تنش خشکی مقابله و یا از منابع آب در دسترس استفاده نموده، ضمن بهبود تابع تولید، کارایی مصرف آب را نیز بهبود بخشند. برای اندازه­گیری تبخیر و تعرق روزانه و محاسبه ظرایب گیاهی این گیاهان از روش­های مستقیم و یا لایسیمتری و روش­های غیر مستقیم و یا محاسباتی استفاده می­گردد. در این مقاله نیاز آبی گیاهان تاغ، گز، آتریپلکس، اسکنبیل، پده، سنجد و چند گونه اکالیپتوس (,Eucalyptus camaldulensis,E. microtheca E. sarjentii, E. leucoxyloni,E, saligna  وE. floktoya) که از طریق آزمایش­های لایسیمتری بدست آمده، مورد توجه قرار گرفته است. در بین گونه­های ذکر شده Eucalyptus camaldulensisبا 10 میلی­متر بیشترین و اسکمبیل با 2/2 میلی متر کمترین نیاز آبی روزانه را به خود اختصاص داده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Water requirement of some forest species used for afforestation in arid and semi-arid regions

نویسنده [English]

  • Mohammad Hadi Raad
Assistant Prof; Research Division of Natural Resources, Yazd Agricultural and Natural Resource Research and Education Center, AREEO, Yazd, Iran
چکیده [English]

Due to the lack of attention to ecological needs of forest species in arid and semi-arid areas especially the water requirement or evapotranspiration, the afforestation projects have no desirable sustainability and achievement of the goals is not well obtained. As the age of the plants increases, their water requirement increases and in many cases, the competition between the trees to provide the moisture requirements is intensifies. Available studies indicate that most forest species in these areas have lower evapotranspiration (ETc) as compared with potential evapotranspiration (ETp) and have little crop coefficients (Kc). These species can deal with drought stress through various morphological, physiological, biochemical, and ecophysiological mechanisms and or use available water resources to improve the production function and water use efficiency. To measure the daily evapotranspiration and calculate crop coefficient of these plants, direct or lysimetric methods and indirect or computational methods are used. In this paper, the daily water requirement of Haloxyllon aphyllum, Tamarix aphylla, Atriplex sp., Calligonum sp., Poulus euphratica, Elaeagnus angustifolia and several species of eucalyptus (Eucalyptus camaldulensis, E. microtheca, E. sarjentii, E. leucoxylon and E. floktoya) was investigated. Among the species mentioned, Eucalyptus camaldulensis (10 mm) and Calligonum (2.2 mm) had the highest and lowest water requirement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Production Function
  • Evapotranspiration
  • afforestation
  • crop coefficient (Kc)
احسانی، ع.، ارزانی، ح.، فرحپور، م.، احمدی، ح.، جعفری، م.، اکبرزاده، م.، 1391، برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از اطلاعات آب و هوایی، خصوصیات گیاه (مرتع) و خاک به کمک برنامه نرم افسزارCropwat, 8.0 (مطالعه موردی: منطقه استپی استان مرکزی ایران، ایستگاه رودشور(. مرتع و بیابان ایران 19 (1): 16-1.
راد، م.ه.، عصاره، م.ح. سلطانی، م.، 1396. نیاز آبی و کارایی مصرف آب در دو گونه اکالیپتوس (Eucalyptus flocktonia  و E.leucoxylon). تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 25(3): 451-441.
راد، م.ه.، عصاره، م.ح.، سلطانی، م.، تجملیان، م.، 1392. تعیین نیاز آبی، ضریب گیاهی و کارایی مصرف آب در دو گونه اکالیپتوس در شرایط لایسیمتری. پژوهش آب ایران، 7(12): 78-71.
راد، م.ه.، مشکوه، م.ع.، سلطانی، م.، میرجلیلی، م.ر.، 1390. تعیین نیاز آبی تاغ(Haloxylon aphyllum) به روش آزمایش هایلایسیمتری. مجله خشکبوم، 3(1): 23-14.
راد، م.ه.، عصاره، م.ح.، مشکوه، م.ع.، دشتکیان، ک.، سلطانی، م.، 1388. نیاز آبی و تابع تولید اکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh) در شرایط اقلیمی خشک. مجله جنگل ایران، 2(1): 71-61.
علیزاده، ا.، 1383. رابطه آب و خاک و گیاه. چاپ چهارم. دانشگاه امام رضا، مشهد، 470 صفحه.
صداقت، م.، مهرنیا، س.ر.، برزگر، ص.، زنگی آبادی، م.، 1396. تاثیر مخاطره آمیز کاهش سطح تاغزارهای اطراف شهر کرمان بر تشکیل کانون­های ریز گرد. مدیریت مخاطرات محیطی، 3(3): 199-210.
صفاری، م.، ‌1382. بررسی و مقایسه محاسبات لایسیمتری تبخیر و تعرق بالقوه گیاهان مختلف در ایران. مجموعه مقالات اولین سمینار سراسری لایسیمتر. جهاد دانشگاهی استان کرمان، 88– 82.