سروهای کهن‌سال ایران (بخش اول)

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 مربی پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 پژوهشگر، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

4 دکترای جنگلداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، شیراز، ایران

5 دانشیار، گروه جنگل‌داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

6 مربی پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور، تهران، ایران

چکیده

درخت سرو (Cupressus sempervirens)  در ایران با سه واریته مشخص به‌صورت بومی رویش دارد. واریته سرو شیراز درختی مرتفع، همیشه سبز با شاخه‎های راست و بالارونده، با تاجی ستونی، واریته سرو ناز تاجی کله قندی کشیده و واریته زربین تاج هرمی بلند دارد، اگرچه رویشگاههای طبیعی سرو در استان‌های مازندران، گلستان، گیلان، فارس و کهگیلویه و بویر احمد وجود دارد ولی به پاس زیبایی و نگاههای فرهنگی که بر گونه سرو وجود دارد کاشت آن از قرنها پیش و به‌طور بسیار گسترده طی 50 سال گذشته تقریباً در تمامی استانهای کشور مرسوم شده است. از واریته‎های سرو پایه‎های متعدد کهن‌سال به‌طور عمده در استان‎های فارس و یزد و به تعداد کمتر در استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان، کرمان، قم و کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده است. بررسی انجام شده تا سال 1395 نشان از حضور حدود 100 پایه کهنسال از این گونه در کشور دارد که از این تعداد 56 پایه بازدید و اطلاعات و ویژگی‌های آنها ثبت شده است و در مجموع در 10 استان کشور حضور پایه‌های کهنسال آن گزارش شده است. در این مقاله پایه‎های کهنسال آن در هفت استان معرفی میشود. بهیقین در ادامه شناسایی درختان کهنسال در استانهای بیشتری پایههای آن شناسایی و در شمارههای بعد معرفی خواهند شد. تا کنون استان فارس با 22 پایه سرو کهن‌سال بیشترین فراوانی را دارد. مسن‌ترین سرو کهن‌سال ایران سرو ابرقو با 4000 سال سن و بعد از آن سروهای سنگان و گوشه با حدود 3000 سال سن قرار دارند.

عنوان مقاله [English]

Iranian long-lived cypress (Part one)

نویسندگان [English]

  • Mostafa Khoshnevis 1
  • Mohammad Hosein Sadegh Zadeh Hallaj 2
  • Mohammad Matibi Zadeh 3
  • Shahram Ahmadi 4
  • Anoushirvan Shirvani 5
  • Maryam Teimouri 6
1 Senior Research Expert, Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
2 Research Expert, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
3 Associate Prof., Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
4 Ph. D in Forestry, Fars Natural Resources Office, Forests, Range and Watershed Management Organization, Shiraz, Iran
5 Associate Prof., Department of Forestry and Forest Economics, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
6 Senior Research Expert, Research institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Cupressus sempervirens is native to Iran with three definite varieties. Pyramidal Italian cypress (Cupressus sempervirens L.var. fastigiata) is tall, evergreen with straight shoots, rising branches, and cylindrical crown. Cupressus sempervirens L.var. cereiformis has a cone-shaped crown but in horizontal cypress (Cupressus sempervirens L.var. horizontalis) the crown is long with a pyramidal shape. Cypress natural habitats are observed in Mazandran, Golestan, Gilan, Fars and Kohgiloye va Boyerahmad provinces. Over the past fifty years, they have been common in other parts of Iran because of their beauty and cultural reasons. There are many long-lived cypress individuals, mostly in Fars and Yazd provinces and to a less extent in Sistan va Balochestan, Isfahan, Kerman, Qom and Kohgiloye va Boyerahmad provinces. It is estimated there is about 100 long-lived cypress trees in Iran of which 56 trees have been studied to record their characteristics. These long long-lived cypress individuals have been recorded in 10 provinces, among which seven are described in this paper. It is expected to identify more long-lived cypress trees in future in other provinces, introduced in the next issues. The most numbers of long-lived cypress trees have been recorded in Fars province (22 individuals).  Abarkooh cypress is the oldest long-lived cypress (4000 years old), followed by Sangan and Gooshe cypress (almost 3000 years old).

ثابتی‌، ح. 1355. جنگل‌ها درختان‌ و درختچه‌های‌ جنگلی‌ ایران‌. انتشارات‌ وزارت جهاد کشاورزی، 810 صفحه.
خوشنویس، محمد متینی‌زاده، مریم تیموری، ودوود صمدی، انوشیروان شیروانی، مسعود بیضایی، ناهید زمانیان، 1394. شناخت، معرفی و بررسی رویشگاه، تکثیر و تهیه اطلس درختان کهنسال ایران  در 15 استان کشور و ثبت این درختان و معرفی این درختان در سطح ملی و جهانی
فرخ‌نیا همدانی، ع. ا.، اسدیان، ق. و زارعی لطفیان، م.، 1385. مطالعه سازگاری چند گونه سوزنی‌برگ در استان همدان، فصلنامه جنگل و صنوبر ایران، 14(2): 168-178.
علی‌احمد کروری، س، معقولی، ف.، راد، م. و متینی‌زاده، م.، 1377. درختان دیرزیست استان یزد. جنگل و مرتع، 41: 56-43.
 
علی احمد کروری، س.، شیروانی، ا.، خوشنویس، م.، متینی‌زاده م.، ایمانی، گ.، شبستانی، ش.، و ولیپور کهرود، ح.، 1389. درختان کهنسال استان یزد یادواره هزاره‌های پیشین انتشارات نیاک، 167 صفحه
علی‌احمد کروری، س. معقولی، ف.، راد، م. و متینی‌زاده، م.، 1378. معرفی سروهای دیرزیست استان یزد و بررسی قرابت ژنتیکی آنها با یکدیگر. جنگل و مرتع، 42: 62-54.
 
قاضی­نسب 1385، فرهنگ و تاریخ مهریز.
کنشلو، ه.، 1394. جنگلکاری‌ در مناطق خشک (جلد دوم) معرفی گونه‌های مناسب ناحیه ایرانو-تورانی، 512 صفحه.
مظفریان، ولی‎اله، درختان و درختچه‎های ایران. انتشارات فرهنگ معاصر. 1383. 990 صفحه.