راهکارهای کلیدی برون‌رفت از مشکلات ریزازدیادی درختان جنگلی

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسنده

استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

جنگل‏‌ها سرمایه‌های ملی هر کشور محسوب می‌شوند که حفاظت و استفاده صحیح از آنها، علاوه‌بر کسب درآمد، بقای محیط ‌زیست را نیز تضمین می‌نماید. گونه‌های گیاهی بومی، ذخایر توارثی ژنتیکی منحصربه‌فرد، با اهمیت و ارزشمند هر کشوری هستند که ‌دلیل آن، دارا بودن بعضی از صفات مورفولوژیکی برتر و سازگار به شرایط محیطی، مخصوصاً مقاومت آنها در مقابل آفات و امراض و عوامل نامساعد محیطی می‌باشد. این امر تکثیر و حفاظت گونه‌های در معرض خطر را به یک امر حیاتی تبدیل کرده است و لزوم استفاده از روش‏‌هایی که با سرعت بیشتری از روش‏‌های سنتی، پاسخگوی نیاز روزافزون کشت و تکثیر باشد، احساس می‌گردد. درختان بالغی که در طول سالیان دراز عمر خود توانسته‌اند بقای خود را در شرایط مختلف جوی، حمله آفات و امراض و شرایط نامناسب محیطی تحمل نمایند، گنجینه‌های گرانبهایی از ذخایر ژنتیکی محسوب می‌شوند. کشت بافت ابزاری است که می‌تواند گونه‌های درختان جنگلی در معرض انقراض را که در شرایط طبیعی قادر به تکثیر نیستند، از خطر نابودی نجات دهد. با استفاده از این‌ روش بیوتکنولوژیکی می‌توان با تکثیر انبوه گیاهان در شرایط کنترل شده آزمایشگاه و سپس کشت آنها در عرصه‌های طبیعی، در حفظ گونه‌های جنگلی در حال زوال مؤثر بود. به‌طوری‌که در آزمایشگاه کشت بافت گروه زیست‌فناوری مؤسسه تحقیقات جنگل‏ها و مراتع کشور در طی سه دهه اخیر حدود 31 گونه جنگلی در معرض خطر، مورد تکثیر انبوه از طریق ریزازدیادی قرار گرفته‏‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Key solutions for the problems of forest trees micropropagation

نویسنده [English]

  • Mitra Emam
Assistant Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Forests are the national capital of each country, whose protection and proper use of them, in addition to earning money, ensures the survival of environment. The endemic plant species are unique genetic reserves of each country due to the having some superior morphological traits adapted to environmental conditions, particularly their resistance to pests and diseases and unfavorable environmental factors. This makes the proliferation and protection of endangered species a vital issue; therefore, the need to use the methods that could meet the growing need for cultivation and proliferation is felt. Mature trees that have been able to withstand their survival in various atmospheric conditions, pests and diseases attack, and inadequate environmental conditions over the years are valuable treasures of genetic reserves. Tissue culture is a tool that can save the endangered tree species, which are not capable of reproduction. This biotechnological method could be effective in preserving endangered forest species through proliferation of species under laboratory controlled conditions and then cultivation in natural arenas. During the three late decades, around 31 endangered forest species have been propagated through micropropagation in the tissue culture laboratory of biotechnology department of Research Institute of Forests and Range lands.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forest tree
  • Endangered
  • Micropropagation
  • solution
امام، م.، ایزدپناه، م.، و جعفری مفیدآبادی، ع.، 1379. تأثیر محیط کشت، هورمون و ژنوتیپ بر ریزازدیادی سفید پلت. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 2. شماره انتشار 230.
امام، م.،1382. اثر ژنوتیپ و ترکیب محیط کشت بر تکثیر درون شیشه‌ای گیاهان نوش
(Thuja orientalis). فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، (4)11: 412-399.
امام، م.،1383. بررسی تکثیر غیر جنسی گردوی بالغ ایرانی (Juglans regia) با کشت سرشاخه‌های انتهایی. مجله پژوهشی و سازندگی در منابع طبیعی، 63: 15- 10.
امام، م.، شهرزاد، ش.، نراقی، ط.س.، خان حسنی، م.، و حمزه پور، ی.، 1385. تکثیر گونه کیکم (Acer cinerasens) به روش کشت جنین بذری. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران،3-14. شماره پیاپی 25: 174-170.
امام، م.، شهرزاد، ش.، و نراقی، ط.س.، 1386. تکثیر گونه درون شیشه‌ای گونه اوجا از طریق کشت جوانه. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران،4-15.
امام، م.، و عصاره، م.، 1388. تکثیر درون شیشه‌ای گونه بالغ اوکالیپتوس گرندیس از طریق کشت بافت. فصلنامه پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران.
امام، م.، و عصاره، م.، 1389. ریزازدیادی گونه اوکالیپتوس گلوبولوس از طریق کشت جوانه با دو منشا بالغ و دانهال. مجله علوم جنگل ایران،
امام،م.، قمری زارع، ع.، اسدی کرم،ف.، و لوکی انارکی، ک.، 1391. ریزازدیادی گونه بادام کوهی (Amygdalus scoparia) از طریق کشت جوانه و جنین. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران،
امام، م.، قمری‏زارع، ع.،‏ اسپهبدی، ک.، نراقی، ط.س.، شهرزاد، ش.، 1390. ریزازدیادی درخت جنگلی تیس (Sorbus aucuparia) از طریق کشت ریزنمونه جوانه گیاه بالغ. دوفصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی، شماره 19 (2)، پیاپی 38، صفحات 263-273.
امام، م.، میرجانی، ل.، شریعت، آ.، قمری زارع،‏ ع.، و عصاره، م.، 1391. بررسی مقایسه‌ای ریزازدیادی به شیوه شبه فتواتوتروفیک و فتوتروفیک گیاه تیس (Sorbus aucoparia L). مجله زیست شناسی ایران.
آبروش، ز.،  عصاره،م و میترا امام، 1392. ریزازدیادی occidentalisEucalyptu، 1392. فصلنامه پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران جلد31.
اسدی کرم .ف و میرزایی ندوشن، ح. امام، م. 1388. توانمندی ژنتیکی در القاء کالوس و رشد جنین نارس در جمعیت هایی از گز وغنی.  فصلنامه پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران .جلد 17.
اکبری،م. عصاره،م. امام،م. 1386. ریزازدیادی گونه Eucalyptus gongylocarpa blakely . فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران،2-15 .
ایزدپناه، م.، 1382. تکثیر ملج از طریق کشت درون شیشه‏ای. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. شماره 58. جلد 16 شماره 1.، 66-74.
ایزدپناه، م.، ،نصیری، م.،  نراقی، ط.س.،  امام، م.، تکثیر غیرجنسی الوکک از طریق کشت بافت، قلمه و ریزپیوندی. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی خاتمه یافته موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سال اجرای طرح از72-75.
حسنلو، ط.، حاج نجاری، ح.، فهیمی، ح.، نصیری، م.، 1385. بررسی تعادل یونی و ضریب ازدیاد گیاه جوجوبا در شرایط درون شیشه. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 24. جلد 14  (2).: 105-113.
                                                           
دادور،ف. عصاره،م. رستمی، ت.امام،م. شیروانی، ا.1388 . تکثیر غیرجنسی گونه درختی تا (Celtis caucasica) به دو روش کشت درون شیشه ای و قلمه. پایان نامه فوق لیسانس رشته مهندسی جنگل دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان .
زمانی، س.م.، امام، م.، گل تپه، ا.، صفایی، ن.، قمری زارع، ع.، فارسی، م.، 1391. تکثیر آزمایشگاهی بلوط بلندمازو. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، جلد 20.
شهرزاد، ش.، و امام، م.، 1379. تکثیر غیر جنسی پده (Populus euphratica) به روش کشت بافت. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 6. شماره انتشار 230.
شبان نژاد ممقانی، م.، عصاره،م.، قمری زارع، ع.، شهرزاد، ش.، 1382. مقایسه باززایی مستقیم و غیرمستقیم در Eucalyptus microtheca. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، شماره 32. جلد 16 (2): 229-237.
شهرزاد، ش.، جعفری مفیدابادی، ع.، امام ، م.، فمری زارع، ع.، تکثیر غیر جنسی هیبرید (پده × کبوده )به روش کشت بافت. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی خاتمه یافته موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سال اجرای طرح از 82-85.
شهرزاد، ش.، نراقی، ط.، امام، م.، ایزدپناه،  م.، تکثیر سرخدار و سکویا از طریق کشت بافت. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی خاتمه یافته موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سال اجرای طرح از  74-79.
عصاره، م.، قمری‌زارع، ع.، کیارستمی، خ.، امام، م.، صداقتی، م.، 1387. مقایسه رشد گیاهچه های ریزازدیادشده اوکالیپتوس ماکولاتا در شرایط فتو و شبه اتوتروف. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، شماره 81.
کیانی، ب.، 1383. ژنتیک جنگل (توسعه درخت و جنگل)، انتشارات حق شناس، ص93.
نادری شهاب، م.، 13۷۷. تحقیقات بیوتکنولوژی در راستای افزایش بازده جنگل‏ها و مراتع. مجله رهیافت، شماره  19: 58 -54.
نراقی، ط. س.، 1381. بررسی تکثیر غیرجنسی شاه بلوط (Castanea sativa) از طریق کشت بافت. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، (پیاپی 10).
نراقی، ط. س.، 1382. تکثیر درون شیشه‏ای درخت سرخدار (Taxus baccata) طریق کشت سرشاخه. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران ، (3) 11(پیاپی 13).
نراقی، ط.، امام، م.، قمری زارع، ع.، دمی زاده، غ.، و شریعت، آ.، 1391. ریزازدیادی گونه کلیر (Capparis decidua) از طریق کشت سرشاخه درختان برگزیده و دانهال‌های کلیر. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، دوره 20: شماره134-144.
نراقی، ط.س.، ایزدپناه،  م.، امام، م.، شهرزاد، ش.  تکثیر غیرجنسی صنوبرلرزان از طریق کشت بافت. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی خاتمه یافته موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سال اجرای طرح از 72-75.
نصیری،م.، امام، م.،  حاج نجاری، ح. ریزازدیادی زیتون. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی خاتمه یافته موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. سال اجرای طرح از 74-76.
وطن‏پور، ز.، عصاره،م.، قمری زارع،ع.، کیارستمی، خ.، 1388. جنین زایی بدنی دو گونه اوکالیپتوس Eucalyptus.Microcarpa, E.elliodora.. فصلنامه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان جنگلی و مرتعی ایران، دوره ، جلد 17 (2): 313-322.
Aitken-Christie, J., Jones, C., 1985. Wet and Waxy shoots in Radiata pine micropropagation. Acta horticulture, 166: 93-100.
Arrilaga, I., Marzo, T., and Segura, J., 1991. Micropropagation of juvenile and adult Sorbus domestica. Plant cell, Tissue and Organ culture, 27: 341-348..
Cormier, F., Crevier, H.A., DoC, B., 1990. Effect of sucrose concentration on the accumulation of antho cyanins in grape (Vitis vinifera) cell suspension. Canadian journal of Botany, 68: 1822-1825.
Curir, P., Sumerect, V., Termini, A., 1990. Flavonoid accumulation is correlated with adventitious root formation in Eucalyptus gunnii Hook micropropagated through axillary bud stimulation. Plant Physiology, 92: 1148-1153.
Driver, J. A., and Kuniyuki, H., 1984. In vitro propagation of Paradox walnut root stocks (Juglans hindsii* J. regia) Hort Science, 19:507-509.
Enjarlic, F., and Lardet, L., 1988. Contamination of primary culture in tropical areas. Acta Horticulture, 225: 57-65.
Evers , P W., Donkers, J., Prat, A., Vermeer, E., 1988. Micropropagation of forest trees through tissue culture. Centre for agricultural publishing and documentation (pudoc), Wageningen. In: In vitro culture of trees , 1992, J.M.Bonga & Aderkas P., pp: 98
Gupta, P.K., Durzan, D.J., 1985. Shoot multiplication from mature trees of Duglas fir (pseudo tsuga menziessi) and sugar pine (Pinus lambertiana). Plant Cell Reports, 4: 177-179.
Lindfors, A., Kuusela, H., Kupila, S., 1990. Molecular correlates of tissue browning and deter unation in Scots Pine calli. Biology Plant, 32: 171-180.
McCown, B.H., and Sellmer, J.C., 1982. Media and physical environment. In: Cell and tissue culture in forestry, Vol 2, Martinus nijhoff pub, Bonga (eds): 246-260.
Mcclelland, M.T., Smith, MAL., Carothers, Z.B.,1990.The effects of in vitro and ex vitro root initiation on the subsequent micro cutting root quality in three woody plants. Plant Cell Tissue Organ Culture, 23: 115-123.
Meynier, V., 1985. Contribution de la culture de meristems. Class oxford, 176, 1: 77-85.
Murashige, T., and Skooge, F., 1962. A revised Medium for rapid growth and bio- assays with tobacco Tissue Culture. Physiologia plantarum, 15: 473-597.
Paranjothy. K., 1987. Hevea tissue culture. In: J.M. Bonga and D.J. Durzan (eds) Cell and Tissue Culture in Forestry Vol 3, Martinus Nijhoff  Publishers: 326-337.
Thorpe. T., 1982. Carbohydrate utilization and metabolism. In: J.M. Bonga and D.J. Durzan (eds), Cell and Tissue Culture in Forestry Vol 3, Martinus Nijhoff Publishers: 325-368.