ارزیابی تغییرات سطح جنگل‌های هیرکانی از سال 1383 تا 1395

نوع مقاله : نامه‌های علمی

نویسندگان

1 مربی پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

در دهه‌های گذشته تغییرات وسیعی در محدوده پراکنش جنگل‌های شمال کشور به‌‌ویژه در حاشیه ارتفاعات بالادست (حد کوهستانی محدود به مراتع) و پایین‌دست (دشت، محدود به اراضی کشاورزی) به‌وجود آمده است. آگاهی از میزان و موقعیت تغییرات کاربری اراضی در عرصه‌های جنگلی اولین قدم در امر حفاظت و احیای جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود. به‌منظور نیل به این هدف و آگاهی از میزان تغییرات در عرصه جنگل‌های هیرکانی از نتایج دو طرح تحقیقاتی خاتمه یافته در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به‌‌منظور ارزیابی تغییرات حاصله در بازه زمانی 12 ساله (1383 تا 1395) استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که طی 12 سال گذشته 161 هزار و 290 هکتار از پوشش جنگلی محدوده جنگل‌های هیرکانی از معیارهای تعریف جنگل (اراضی با مساحت حداقل 0/5 هکتار، پوشش درختی به ارتفاع بیش از 5 متر و تاج‌پوشش بیش از 5 درصد) خارج شده است. سهم این تغییر در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به‌ترتیب 48 هزار و 543، 79 هزار و 558 و 33 هزار و 189 هکتار است. طبق این اطلاعات، نرخ کاهش سطح (تخریب) جنگل در کل محدوده جنگل‌های هیرکانی برابر 0/74 درصد بود. به عبارتی به‌ترتیب ذکر شده در استان‌های شمالی کشور این نرخ برابر با 0/74، 0/74 و 0/73 بوده و مساحت کل جنگل‌های هیرکانی نیز در سال پایانی تحقیق (1395) برابر با یک میلیون و 650 هزار و 498 هکتار برآورد شد. طبق اعلام رسمی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، مساحت جنگل‌های هیرکانی (تاج پوشش بیش از 5 درصد) در سال‌های 1373 و 1394 به‌ترتیب یک میلیون و 847 هزار و 886 و 2 میلیون و 73 هزار و 386 هکتار گزارش شده بود. این آمار نشان‌دهنده افزایش 225 هزار و 500 هکتاری پوشش جنگلی در طول 21 سال (با افزایش سالانه 10 هزار و 738 هکتار) است؛ در صورتی‌که شواهد ملموس و عینی نشان می‌دهد که میزان تخریب پوشش جنگلی و تبدیل جنگل به سایر کاربری‌ها در جنگل‌های هیرکانی رو به افزایش است و این یک واقعیت انکارناپذیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Area changes of Hyrcanian Forests during 2004 to 2016

نویسندگان [English]

  • Khosro Mirakhorlou 1
  • Reza Akhavan 2
1 Senior Research Expert, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

In the past decades, extensive changes have occurred especially in high-altitude and low-altitude Hyrcanian forests. Knowledge of the quantity and location of forest land use changes is the first step for forest conservation and management in Hyrcanian forests. To achieve this goal, the results of two terminated research projects, conducted at the Research Institute of Forests and Rangelands of Iran, were used to evaluate the changes in Hyrcanian forests during the 12-year period (2004-2016). The results showed that in the past 12 years, 161290 hectares of forest area (areas with tree height more than 5m and canopy cover more than 5%) were decreased. The forest cover changes in Guilan, Mazandaran and Golestan provinces were calculated to be 48543, 79558 and 33189 hectares, respectively. The rate of forest changes was estimated as 0.74 percent per year in the Hyrcanian forests of Iran.The present area of Hyrcanian forests of Iran was estimated as 1,650,495 hectares in 2016. According to the official announcement of Forests, Rangelands and Watershed Management Organization of Iran, the area of Hyrcanian Forests with a canopy cover more than 5% was reported to be 1,847,886 and 386, 073, 2 hectares in 2004 and 2015, respectively. This shows an increase of 225500 hectares of forest cover during 21 years, approximately 10738 hectares increase of forest area per year. Whereas, evidence shows that the forest cover degradation and conversion to other land uses in the Hyrcanian forests of Iran is increasing and this is an undeniable fact.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conservation
  • reforestation
  • deforestation
  • satellite images
 - ثابتی، ح. 1355، جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران، انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، تهران، 810 ص.
- پورمقدم، ک. 1394. راهنما و دســـتورالعمل بهره‌برداری پایـــدار از جنگل در کوهســـتان زاگرس مرکزی. نشر معارف، چاپ اول، تهران، ایران، ص 48.
- پیام طبیعت، 1395. افزایش سطح جنگل‌های شمال در ده سال گذشته. نشریه داخلی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، شماره‌های 110-119، تیرماه 1395 ، ص8.  http://frw.org.ir/UploadedFiles/gFiles/f8d5664333f6434.pdf
- رضایی س. ر.، 1388. سیمای منابع طبیعی و آبخیزهای ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران- ایران، ص 304.
- عصاره م. ح. و سیداخلاقی س.ج، 1388. سند راهبردی توسعه تحقیقات منابع طبیعی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران- ایران، ص 379.
- مروی مهاجر، م.ر.، 1384. جنگل‌شناسی و پرورش جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، ص 378.
- مصدق، ا.، 1375. جنگل‌شناسی. انتشارات دانشگاه تهران، ص 481.
- میرآخورلو، خ.، 1382. تهیه نقشه کاربری اراضی در محدوده جنگل‌های شمال کشور با استفاده ازداده‌های ماهواره Landsat7. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، جلد 2/11 ، ص 325-358 .
- FAO (Food and Agriculture Organization), 1990. Global Forest Resources Assessment 1990, (Iran Report). Rome, P37.
- FAO (Food and Agriculture Organization), 2000. Global Forest Resources Assessment 2015, (Iran Report). Rome, 2015, P35.
- FAO (Food and Agriculture Organization), 2005. Global Forest Resources Assessment 2005, (Iran Report). Rome, 2005, P41.
 - FAO (Food and Agriculture Organization), 2015. Global Forest Resources Assessment 2015, (Iran Report). Rome, 2015, P36.